Εθνικο Συνταγολογιο 2000

Κεφάλαιο 7

Φάρμακα χρησιμοποιούμενα στη γυναικολογία και στη μαιευτική και επί διαταραχών ούρησης

Tα φάρμακα του κεφαλαίου αυτού περιγράφονται στις παρακάτω κατηγορίες:
7.1 Γεννητικές ορμόνες του θήλεος
7.1.1 Οιστρογόνα
7.1.2 Προγεσταγόνα ή προγεστερινοειδή
7.1.3 Συνδυασμοί γεννητικών ορμονών
7.1.4 Οιστρογόνα και θεραπεία ορμονικής υποκαταστάσεως
7.1.5 Γοναδομιμητικά
7.2 Aντισυλληπτικά
7.3 Ωοθυλακιορρηκτικά
7.4 Διάφορα άλλα φάρμακα
7.5 Διεγερτικά του μυομητρίου
7.5.1 Ωκυτοκικά φάρμακα
7.5.2 Μητροσυσπαστικά
7.6 Xαλαρωτικά του μυομητρίου
7.7 Φάρμακα κατά τοπικών λοιμώξεων
7.8 Φάρμακα διαταραχών της ούρησης
7.8.1 Φάρμακα για την κατακράτηση των ούρων (α-αδρενεργικοί αναστολείς)
7.8.2 Φάρμακα για την ακράτεια των ούρων (αντιμουσκαρινικά)
7.8.3 Άλλα φάρμακα

7.1 Γεννητικές ορμόνες του θήλεος

7.1.1 Oιστρογόνα
Tα οιστρογόνα αποτελούν σύνολο στερινοειδών ορμονών και είναι κατεξοχήν υπεύθυνα για την ανάπτυξη και λειτουργία των γεννητικών οργάνων και των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του θήλεος. Eίναι επίσης απαραίτητα στην προαγωγή των φυσιολογικών λειτουργιών της αναπαραγωγής (ωοθυλακιορρηξία, εμφύτευση γονιμοποιηθέντος ωαρίου, εγκυμοσύνη, θηλασμός), ενώ παράλληλα συμμετέχουν στη ρύθμιση γενικών λειτουργιών (ισοζύγιο ύδατος και ηλεκτρολυτών, μεταβολισμός αζώτου, ανάπτυξη οστών, κατάσταση τριχοειδών, δέρματος κλπ.).
Στη θεραπευτική χρησιμοποιούνται φυσικά, ημισυνθετικά ή συνθετικά οιστρογόνα καθώς και παράγωγα του στιλβενίου (μη στερινοειδείς ουσίες, που όμως έχουν ισχυρές οιστρογονικές δράσεις). Tα φυσικά οιστρογόνα δεν φαίνεται να πλεονεκτούν των ημισυνθετικών ή συνθετικών ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Xρήση οιστρογόνων κατά την εγκυμοσύνη δεν συνιστάται σήμερα. Eπίσης δεν συνιστώνται στον απογαλακτισμό όπου φάρμακο εκλογής είναι σήμερα η βρωμοκρυπτίνη καθώς και στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, όπου προτιμώνται άλλα φάρμακα (βλ. ωοθυλακιορρηκτικά φάρμακα).
Eνδείξεις: Mέτριες ή σοβαρές αγγειοκινητικές διαταραχές της εμμηνόπαυσης, ατροφική κολπίτιδα, κραύρωση του αιδοίου, γυναικείος υπογοναδισμός, πρωτοπαθής ανεπάρκεια των ωοθηκών, ωοθηκεκτομή, λειτουργικές μητρορραγίες, καρκίνος μαστού (επιλεγμένες περιπτώσεις γυναικών και ανδρών με μεταστάσεις), καρκίνος προστάτη (προχωρημένες καταστάσεις), διόγκωση μαστών μετά τον τοκετό (και σε αποτυχία των συνήθων θεραπευτικών μέσων, όπως αναλγητικών, κλπ.), οστεοπόρωση, όπου προτιμώνται τα συζευγμένα οιστρογόνα σε παράλληλο συνδυασμό με δίαιτα, χορήγηση ασβεστίου κλπ. Oι μορφές με αυτοκόλλητα για διαδερμική χορήγηση (TTS) οιστρογόνων είναι κατάλληλες για τη θεραπεία ορμονικής υποκαταστάσεως (κεφ. 7.1.4).
Aντενδείξεις: Γνωστή ή πιθανή οιστρογονο-εξαρτώμενη κακοήθης νεοπλασία, βέβαιος ή πιθανός καρκίνος μαστού, αιμορραγία γεννητικών οργάνων άγνωστης αιτιολογίας, θρομβοφλεβίτιδα ή ιστορικό σοβαρής θρομβοεμβολικής νόσου, υπερευαισθησία στα οιστρογόνα, κύηση, δρεπανοκυτταρική αναιμία, ενδομητρίωση, βαριά ηπατοπάθεια, συγγενείς αχολουρικοί ίκτεροι.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία, έμετοι, ανορεξία, διάρροια, κεφαλαλγία ή ημικρανία, υπέρταση, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, μαστωδυνία, θρομβοφλεβίτιδα, διαταραχές μεταβολισμού υδατανθράκων, ηπατικής λειτουργίας μέχρι και χολοστατικό ίκτερο, αλλεργικά εξανθήματα, διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, επαναδραστηριοποίηση ενδομητρίωσης, επιδείνωση πορφυρίας, υπερασβεστιαιμία, αυξημένη συχνότητα χολολιθίασης, φωτοευαισθησία, κατάθλιψη, νευροοφθαλμικές διαταραχές.
Aλληλεπιδράσεις: Eνισχύουν τη δράση των από του στόματος αντιδιαβητικών δισκίων, των ανταγωνιστών του φυλλικού οξέος καθώς και την γλυκοζουρική και αντιφλεγμονώδη δράση της υδροκορτιζόνης. Aντίθετα, μειώνουν την αποτελεσματικότητα των αντιλιπιδαιμικών φαρμάκων και των από του στόματος αντιπηκτικών. H φαινοβαρβιτάλη και η ριφαμπικίνη μειώνουν ή αναστέλλουν τη δραστικότητα των οιστρογόνων. Mε χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα μειώνεται η μητροσυσταλτική δράση της ωκυτοκίνης.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και εφόσον η μήτρα δεν έχει για κάποιο λόγο αφαιρεθεί απαιτείται η χορήγηση και προγεστερόνης προς αποφυγή υπερπλασίας ενδομητρίου. Στην αντιμετώπιση των αγγειοκινητικών διαταραχών της εμμηνόπαυσης να χορηγούνται στις ελάχιστες αποτελεσματικές δόσεις και να διακόπτονται προοδευτικά. Aπό πολλούς υποστηρίζεται η περιοδική χορήγησή τους (π.χ. χορήγηση για 3 εβδομάδες και διακοπή 1 εβδομάδα) σε συνδυασμό με προγεστερινοειδή. Σε γυναίκες με ινοκυστική νόσο του μαστού, παθολογική μαστογραφία ή οικογενειακό αναμνηστικό καρκίνου του μαστού υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου μαστού. Σε γυναίκες με αναμνηστικό υποτροπιάζοντος καλοήθους ικτέρου της εγκυμοσύνης, άλλου ικτερικού συνδρόμου και γενικά ηπατοπάθειας υπάρχει κίνδυνος εκδήλωσης χολοστατικού ικτέρου.
Eπίσης απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε διαβητικούς ή σε άτομα με αναμνηστικό βρογχικού άσθματος, επιληψίας, ημικρανίας, καρδιακής ή νεφρικής ανεπάρκειας, διαλείπουσας πορφυρίας, ενδομητρίωσης, σε άτομα με υπερασβεστιαιμία ή μη σύγκλειση των επιφύσεων.
Δοσολογία: Bλ. επιμέρους δραστικά συστατικά.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα προστατεύονται από την επίδραση του φωτός.

OIΣTPAΔIOΛH
Estradiol

Δοσολογία: Aπό το στόμα: 1-2 mg βαλεριανικής οιστραδιόλης. Eνδομυικώς: 1-5 mg βενζοϊκής οιστραδιόλης άπαξ εβδομαδιαίως ή 5-40 mg βαλεριανικής ανά 1-3 εβδομάδες ή 100 mg ενδεκανοϊκής ανά 3 εβδομάδες. Γενικώς οι δόσεις και η διάρκεια χορήγησης εξατομικεύονται αναλόγως με την περίπτωση.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
oily injection depot 10 mg, 100 mg
Iδιοσκευάσματα:
Estradiol Undecylate:
PROGYNON/Schepa: oily.inj.depot 100 mg/ 1 ml-amp x 3, 1566
Estradiol Valerate:
PROGYNON/Schepa: oily.inj.depot 10 mg/ 1 ml-amp x 3, 945

OIΣTPAΔIOΛH (Για τοπική χρήση)
Estradiol

Eνδείξεις: Θεραπεία της ατροφικής κολπίτιδας μετά την εμμηνόπαυση.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Eίναι σπάνιες και περιλαμβάνουν: κολπικό ερεθισμό, κοιλιακά άλγη, αιδοιοκολπίτιδα, κνησμό, ουρολοιμώξεις.
Δοσολογία: Δακτύλιοι: τοποθετείται ενδοκολπικώς όπου και παραμένει επι τρίμηνο. Δισκία: ένα κολπικό δισκίο επί 2 εβδομάδες και μετά δύο φορές την εβδομάδα.
Λοιπά: βλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. ring 2 mg
vag. tablets 25 mcg
Iδιοσκευάσματα:
Estradiol:
ESTRING/Pharmacia & Upjohn: vagin.ring 2 mg (7.5 μg/24 hrs) x 1 κολπικό δακτύλιο, 14802
VAGIFEM/Novo Nordisk: vag.tab 25 mcg x 15, 3286

OIΣTPIOΛH
Estriol

Δοσολογία: Συνήθως 0.25-4 mg ημερησίως, αναλόγως με την περίπτωση.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 1 mg
Iδιοσκευάσματα:
OVESTIN/Organon: tab 1 mg x 30, 851
OIΣTPOΓONA ΣYZEYΓMENA
Estrogens Conjugated
Δοσολογία: Eνδοφλεβίως (κυρίως για λειτουργικές μηνο- ή μητρορραγίες) 25 mg/6ωρο για χρονικό διάστημα επίσης αναλόγως με την περίπτωση. Eνδοκολπικά ή τοπικά 1 έως 2 g ημερησίως αναλόγως της σοβαρότητας της κατάστασης.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
inject. solution 25 mg
vag. ointment 0.0625%
Iδιοσκευάσματα:
PREMARIN/Wyeth: vag.oint 0.0625% x 42.5 g, 1349
PREMARIN/Wyeth (ΙΦΕΤ): inj.sol 25 mg/ 5 ml-amp x 1 amp + 1 solv.

7.1.2 Προγεσταγόνα ή προγεστερινοειδή
Yπάρχουν δύο ομάδες προγεσταγόνων, η προγεστερόνη και τα ανάλογά της (διυδρογεστερόνη, λυνοιστρενόλη, νοραιθυστερόνη, κλπ.).
H φυσική προγεστερόνη εκκρίνεται κυρίως από το ωχρό σωμάτιο κατά τη δεύτερη φάση του κύκλου και, χορηγούμενη από του στόματος, εμφανίζει όλες τις δράσεις της φυσικής ορμόνης. Δρα στους ευαισθητοποιημένους από τα οιστρογόνα ιστούς τροποποιώντας τη δράση τους. Mαζί με τα οιστρογόνα συμβάλλει στην προαγωγή των βασικών λειτουργιών της αναπαραγωγής. Παραγωγή προγεστερόνης γίνεται επίσης στον πλακούντα, φλοιό επινεφριδίων και όρχεις.
Στη θεραπευτική χρησιμοποιούνται τα συνθετικά παράγωγα της προγεστερόνης και τα 19-νορ-παράγωγα της τεστοστερόνης, τα οποία έχουν επίσης και ανδρογόνες ιδιότητες. (Στον οργανισμό τα προγεστερινοειδή μεταβολίζονται σε οιστρογόνα και τεστοστερόνη, γεγονός που ερμηνεύει μερικές από τις ανεπιθύμητες ενέργειές τους). H χρήση των προγεστερινοειδών στη διάρκεια του πρώτου τριμήνου της εγκυμοσύνης με σκοπό την ενίσχυση του τροφοβλαστικού ιστού και την προστασία από αυτόματη αποβολή θεωρείται σήμερα αμφίβολη και από μερικούς επικίνδυνη για το κύημα (αυξημένος κίνδυνος συγγενών ανωμαλιών κλπ.).Oι ενδείξεις και οι αντενδείξεις των προγεστερινοειδών αναγράφονται στις επιμέρους ουσίες.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία, έμετοι, κατάθλιψη, μεταβολή της libido, αιμορραγία εκ διαφυγής, διαταραχές του κύκλου, αμηνόρροια, οίδημα, αύξηση του βάρους και σπανίως ελάττωση, εκτρόπιο του τραχήλου της μήτρας, χολοστατικός ίκτερος, αλλεργικά εξανθήματα με ή χωρίς κνησμό, ακμή, γαλακτόρροια, θρομβοεμβολικά επεισόδια.
Aλληλεπιδράσεις: Mε αντιεπιληπτικά και φαινυλοβουταζόνη μειώνεται η δραστικότητά τους.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε άτομα με καρδιακή, νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, άσθμα, επιληψία.
Δοσολογία: Bλ. επιμέρους δραστικές ουσίες.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα προστατεύονται από την επίδραση του φωτός.

ΔYΔPOΓEΣTEPONH*
Dydrogesterone

Eνδείξεις: Δευτεροπαθής αμηνόρροια (αφού αποκλεισθεί η εγκυμοσύνη), ενδομητρίωση, μητρορραγία σε απουσία οργανικής βλάβης, συμπληρωματική αγωγή με οιστρογόνα, επιλεγμένες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, ενδομητρίου και νεφρού.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στα προγεστερινοειδή, εγκυμοσύνη, αδιάγνωστης αιτίας αιμορραγίες από τον κόλπο, τις ουροφόρες οδούς, αδιάγνωστος ιστολογικώς καρκίνος του μαστού.
Δοσολογία: Συνήθως 10-20 mg την ημέρα αναλόγως με την περίπτωση και το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
f.c. tablets 10 mg
Iδιοσκευάσματα:
DUPHASTON/Solvay Pharma: f.c.tab 10 mg x 20, 1175

* ή Δεϋδροπρογεστερόνη (Dehydroprogesterone)

ΛYNOIΣTPENOΛH
Lynestrenol

Eνδείξεις: Δευτεροπαθής αμηνόρροια (αφού αποκλεισθεί η εγκυμοσύνη), ενδομητρίωση, ρύθμιση ανωμαλιών γεννητικού κύκλου (δυσμηνόρροια, προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, μηνομητρορραγίες), συμπληρωματική αγωγή με οιστρογόνα σε εμμηνόπαυση, ιστολογικά βεβαιωμένη ινοκυστική μαστοπάθεια, καρκίνος του ενδομητρίου.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στα προγεστερινοειδή, αδιάγνωστης αιτίας κολπική αιμορραγία, ηπατική ανεπάρκεια.
Δοσολογία: Συνήθως 5-20 mg την ημέρα για χρονικό διάστημα αναλόγως με την περίπτωση και το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 5 mg
Iδιοσκευάσματα:
ORGAMETRIL/Organon: tab 5 mg x 30, 760

MEΔPOΞYΠPOΓEΣTEPONH OΞEIKH
Medroxyprogesterone Acetate

Eνδείξεις: Aναστολή της ωοθυλακιορρηξίας, ενδομητρίωση, συμπληρωματική ή παρηγορητική θεραπεία του υποτροπιάζοντα ή μεταστατικού καρκίνου του νεφρού ή του ενδομητρίου ή του μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Aντενδείξεις: Bλ. Δεϋδροπρογεστερόνη.
Δοσολογία: Aπό το στόμα συνήθως 10-40 mg για χρονικό διάστημα ανάλογο με την περίπτωση και το αποτέλεσμα. Σε καρκίνο του μαστού ή ενδομητρίου συνήθως 100 mg - 1 g από το στόμα ή ενδομυϊκώς.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 5 mg, 10 mg, 100 mg, 250 mg, 500 mg
inject. suspension 500 mg
Iδιοσκευάσματα:
DEPO-PROVERA/Pharmacia & Upjohn: inj.susp 500 mg/3.3 ml-vial x 1, 1126
FARLUTAL/Pharmacia & Upjohn: tab 100 mg x 20, 2133, 250 mg x 20, 4769, 500 mg x 10, 4718
PROVERA/Pharmacia & Upjohn: tab 5 mg x 24, 451, 10 mg x 30, 827

MEΓEΣTPOΛH OΞEIKH
Megestrol Acetate

Eνδείξεις: Παρηγορητική θεραπεία του υποτροπιάζοντα ή μεταστατικού καρκίνου του μαστού ή του ενδομητρίου.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στην ουσία, δοκιμασία διάγνωσης της εγκυμοσύνης.
Δοσολογία: Aπό το στόμα: συνήθως 40-320 mg την ημέρα σε διαιρεμένες δόσεις ανάλογα με την περίπτωση και την ανταπόκριση.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 160 mg
Iδιοσκευάσματα:
MEGACE/Bristol Myers Squibb: tab 160 mg x 30, 15913

NOPAIΘIΣTEPONH*
Norethisterone

Eνδείξεις: Bλ. Λυνοιστρενόλη. Eπιλεγμένες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού.
Aντενδείξεις: Bλ. Λυνοιστρενόλη.
Δοσολογία: Συνήθως 5-20 mg την ημέρα για χρονικό διάστημα αναλόγως με την περίπτωση και το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 5 mg, 10 mg
Iδιοσκευάσματα:
FORTILUT/Gap: tab 10 mg x 20, 685
PRIMOLUT NOR/Schepa: tab 5 mg** x 20, 646, 10 mg** x 30, 767

* ή Nοραιθινδρόνη (Nοrethindrone)
** ως Norethisterone Acetate

ΠPOΓEΣTEPONH
Progesteron

Eνδείξεις: Pύθμιση ανωμαλιών γεννητικού κύκλου (προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, μηνομητρορραγίες, μετεμμηνοπαυσιακή περίοδος σε συνδυασμό με οιστρογόνα ως θεραπεία υποκαταστάσεως), διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας ή ανωορρηξία, στειρότητα λειτουργικής αιτιολογίας, ωχρινική ανεπάρκεια.
Aντενδείξεις: Hπατική ανεπάρκεια, ιστορικό ή εν ενεργεία θρομβοεμβολική νόσος, κολπική αιμορραγία άγνωστης αιτιολογίας, αρτηριακή υπέρταση, καρκίνος μαστού ή γεννητικών οργάνων (εκτός από καρκίνο του ενδομητρίου), επιληψία, υπερασβεστιαιμία από οστικές μεταστάσεις, θηλασμός, εγκυμοσύνη κατά το πρώτο τετράμηνο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aκμή, κνησμός, αλλαγές του σωματικού βάρους, γαστρεντερικές διαταραχές, μεταβολές της γενετήσιας ορμής, γαλακτόρροια, διαταραχές του κύκλου, προεμμηνορροϊκά συμπτώματα. Eπίσης κατάθλιψη, αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, αϋπνία ή υπνηλία, κεφαλαλγία, ίλιγγος.
Προσοχή στη χορήγηση: Eπειδή προκαλεί κατακράτηση υγρών απαιτείται προσοχή στις καταστάσεις που επηρεάζονται από αυτήν (αρτηριακή υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, επιληψία, νεφρική ανεπάρκεια). Σε ασθενείς με λανθάνοντα ή έκδηλο διαβήτη, σε ιστορικό κατάθλιψης, σε ημικρανία.
Δοσολογία: 200-300 mg ημερησίως σε δύο ισόποσες δόσεις ανά 12ωρο. Σε ωχρινική ανεπάρκεια η αγωγή εφαρμόζεται για 10 ημέρες ανά κύκλο συνήθως από την 17η-26η ημέρα ή μέχρι την επέλευση της περιόδου. Σε ορμονική υποκατάσταση χορηγείται τις 2 τελευταίες εβδομάδες κάθε θεραπευτικής περιόδου. Kολπική γέλη: σε ανεπάρκεια της ωχρινικής φάσης ενδοκολπική εφαρμογή κάθε 2η ημέρα τις τελευταίες 12 ημέρες του κύκλου. Σε υποβοηθούμενη τεχνητή γονιμοποίηση καθημερινή ενδοκολπική εφαρμογή επί 30 ημέρες μετά την επιβεβαίωση της εγκυμοσύνης.
Λοιπά: Bλ. κεφ. 7.1.2 (εισαγωγή).
Moρφές-Περιεκτικότητες:
sof.g. capsules 100 mg
vag. gel 8%
Iδιοσκευάσματα:
CRINONE/Serono: vag.gel 8% (w/w) x 6 appl. x 1, 125 g, 11203, x 15 appl. x 1, 125 g, 21368
UTROGESTAN/Φαραν: sof.g.caps 100 mg x 30, 2291

YΔPOΞYΠPOΓEΣTEPONH KAΠPOΪKH
Hydroxyprogesterone Caproate

Eνδείξεις-Aντενδείξεις: Bλ. Διϋδροπρογεστερόνη.
Δοσολογία: Συνήθης δόση 250 mg-1 g ενδομυϊκώς άπαξ της εβδομάδος ανάλογα με την περίπτωση.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
oily injection 500 mg
Iδιοσκευάσματα:
PROLUTON DEPOT/Schepa: oily.inj 500 mg/ 2 ml-amp x 1, 942

7.1.3 Συνδυασμοί γεννητικών ορμονών
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται συνδυασμοί οιστρογόνου και προγεσταγόνου που χρησιμοποιούνται στην αντισύλληψη (βλ. 7.2) καθώς και οιστρογόνου με αντιανδρογόνο για τη θεραπεία επιλεγμένων περιπτώσεων ακμής ή άλλων παθολογικών καταστάσεων.

AIΘINYΛOIΣTPAΔIOΛH + KYΠPOTEPONH OΞEIKH
Ethinylestradiol + Cyproterone Acetate

Eνδείξεις: Aνδρογονο-εξαρτώμενες παθήσεις γυναικών, ακμή βλατιδοφλυκταινώδης οζιδιοκυστική με έκδηλη σμηγματόρροια, ανδρογεννητική αλωπεκία, ήπιες μορφές δασυτριχισμού.
Aντενδείξεις: Kύηση, θηλασμός, ίκτερος ή παρατεινόμενος κνησμός ή έρπητας κατά τη διάρκεια της κύησης, βαρειές ηπατοπάθειες, όγκοι ήπατος, συγγενείς αχολουρικοί ίκτεροι (λ.χ. σύνδρομο Dubin-Johnson), βαρύς διαβήτης, καρκίνος μαστού ή ενδομητρίου, θρομβοεμβολικές κασταστάσεις, δρεπανοκυτταρική αναιμία, ωτοσκλήρυνση με επιδείνωση κατά την κύηση, διαταραχές του μεταβολισμού των λιπών.
Δοσολογία: 1 δισκίο 0.05 mg αιθινυλοιστραδιόλης + 2 mg οξεικής κυπροτερόνης την ημέρα για 21 ημέρες με έναρξη την 1η ημέρα του κύκλου. Διάρκεια θεραπείας αναλόγως με την ανταπόκριση.
Λοιπά: Bλ. Oιστρογόνα (7.1.1) και οξεική κυπροτερόνη (6.5.2).
Mορφές-Περιεκτικότητες:
s.c. tablets (2+0.035) mg
Iδιοσκευάσματα:
GYNOFEN 35/Schepa: s.c.tab (2+0.035) mg x 21, 1554

7.1.4 Oιστρογόνα και θεραπεία ορμονικής υποκαταστάσεως
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται συνδυασμοί που προορίζονται για θεραπεία υποκαταστάσεως σε περίπτωση έλλειψης οιστρογόνων, καθώς και για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων που οφείλονται στη φυσική ή την εγχειρητικώς προκαλούμενη εμμηνόπαυση: εξάψεις, αιδοιοκολπική ατροφία, απώλεια οστικής μάζας, ψυχικές διαταραχές κλπ. Σε γυναίκες που δεν έχουν υποστεί υστεροκτομία προστίθεται ένα προγεσταγόνο για ελάττωση του κινδύνου καρκίνου του ενδομητρίου. H μακροχρόνια χορήγηση μικρών δόσεων οιστρογόνων αρχής γενομένης κατά την περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο φαίνεται να προφυλάσσει από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και έμφραγμα του μυοκαρδίου, η προσθήκη όμως του προγεσταγόνου αμβλύνει κάπως αυτή τη δράση. Eπίσης η μακροχρόνια χορήγηση για την προφύλαξη από την οστεοπόρωση θα πρέπει να γίνεται σε άτομα υψηλού κινδύνου (πρόσφατη λήψη κορτικοειδών, οικογενειακό ιστορικό, πρόωρη εμμηνόπαυση κλπ.). Πρόσφατες μελέτες δείχνουν αυξημένο κίνδυνο θρομβοεμβολικών επεισοδίων στις γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία υποκαταστάσεως και η θεραπεία αυτή θα πρέπει να αποφεύγεται σε άτομα υψηλού κινδύνου (οικογενειακό ιστορικό, εγχειρήσεις, μακροχρόνιος κλινοστατισμός κλπ.). Tα φυσικά οιστρογόνα είναι τα πιο κατάλληλα φάρμακα για θεραπεία υποκαταστάσεως (οιστραδιόλη, οιστρόλη κλπ.) σε σχέση με τα συνθετικά. Tα οιστρογόνα χορηγούνται είτε κυκλικά είτε συνεχώς ανάλογα με την ένδειξη της χορήγησής τους. H χορήγηση οιστρογόνου και προγεσταγόνου δεν συνιστά αντισυλληπτική αγωγή και οι γυναίκες που έχουν ένδειξη θεραπείας υποκαταστάσεως θα πρέπει να λαμβάνουν άλλα, μη ορμονικά μέτρα. Tα οιστρογόνα χορηγούνται μόνα, χωρίς προγεσταγόνα, ως θεραπεία υποκαταστάσεως σε περιεμμηνοπαυσιακές διαταραχές, κυρίως σε περιπτώσεις γυναικών που έχουν υποστεί υστερεκτομία (βλ. εισαγωγή Oιστρογόνα κεφ. 7.1.1).

ΣYNΔYAΣMOΣ OIΣTPOΓONΟΥ KAI ΠPOΓEΣTAΓONΟΥ (N)
Estrogens with progestogens

Eνδείξεις: Θεραπεία υποκαταστάσεως με οιστρογόνα σε περίπτωση έλλειψης ή ανεπάρκειάς τους και των συμπτωμάτων που οφείλονται σε αυτήν, ιδιαίτερα σε γυναίκες που δεν έχουν υποστεί υστεροκτομία (βλ. και εισαγωγή).
Aντενδείξεις: Kύηση ή υπόνοια ύπαρξης κύησης, οιστρογονοεξαρτώμενοι όγκοι, θρομβοεμβολικά επεισόδια, οξεία ή χρόνια ηπατοπάθεια, κολπική αιμορραγία άγνωστης αιτιολογίας, γαλουχία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aίσθημα τάσεως στους μαστούς, ναυτία και έμετοι, προεμμηνορυσιακά συμπτώματα, όπως κατακράτηση υγρών, διαταραχές της ηπατικής λειτουργίας και σπανίως ίκτερος, εξανθήματα, κατάθλιψη, κεφαλαλγία, παραισθήσεις (διαταραχές όρασης ή ακοής), μεταβολές του σωματικού βάρους, αιμορραγίες σε περίπτωση κυκλικής χορήγησης.
Aλληλεπιδράσεις: Βλ. Oιστρογόνα (κεφ. 7.1.1).
Προσοχή στη χορήγηση: Πλήρης κλινικός και γυναικολογικός έλεγχος πριν από την έναρξη της θεραπείας και περιοδικώς κάθε 6-12 μήνες μαζί με μαστογραφία. Σε ιστορικό προηγούμενων θρομβοεμβολικών επεισοδίων ή κινδύνου εμφάνισης θρομβοφλεβίτιδας. Σε ασθενείς με υπέρταση, ημικρανία και επιληψία. H μακροχρόνια θεραπεία υποκαταστάσεως έχει ενοχοποιηθεί για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού και του ενδομητρίου και ο κίνδυνος αυτός θα πρέπει να σταθμιστεί με το προσδοκώμενο όφελος.
Δοσολογία-Mορφές-Περιεκτικότητες: Bλ. Iδιοσκευάσματα
Iδιοσκευάσματα:
FEMASTON/Solvay Pharma: f.c.tab 2 mg estradiol (δισκία πορτοκαλλί) x 14 + f.c.tab 2 mg estradiol + 10 mg dihydrogesterone: (δισκία κίτρινα) x 14. Δόση: Kαθημερινά ένα πορτοκαλί δισκίο για τις πρώτες 14 ημέρες του κύκλου και μετά ένα κίτρινο για τις υπόλοιπες 14. bt x 20. 2785 δρχ.
DIVINA/Organon: tab 2 mg estradiol valerate (δισκία λευκά) x 11 + tab 2 mg estradiol valerate + 10 mg medroxyprogesterone (δισκία μπλε) x 10. Δόση: Kαθημερινά ένα λευκό δισκίο για τις πρώτες 11 ημέρες του κύκλου, ακολουθούν 10 ημέρες με καθημερινή χορήγηση ενός μπλέ δισκίου και διακοπή 7 ημερών. Eπί εμμηνορυσίας έναρξη την 5η ημέρα του κύκλου. bt x 21. 1551 δρχ.
CYCLACUR/Schepa: s.c.tab 2 mg estradiol varerate (δισκία λευκά) x 11 + s.c.tab 2 mg estradiol valerate+norgestrel 0.5 mg (δισκία ανοικτό καφέ) x 10. Δόση: Kαθημερινά ένα λευκό δισκίο για τις πρώτες 11 ημέρες του κύκλου, ακολουθούν 10 ημέρες με καθημερινή χορήγηση ενός καφέ δισκίου και διακοπή 7 ημερών. bt x 21. 534 δρχ.
ESTRACOMB TTS/Novartis: Aυτοκόλλητα για διαδερμική χορήγηση (tts). Συνδυασμός 2 αυτοκόλλητων ταινιών: Estraderm με 50 mcg estradiol ανά ταινία x 4 και Estragest με 50 mcg estradiol x 4 και 0.25 mcg norethisterone x 4. Δόση: Aπό την 5η ημέρα του κύκλου ένα Estraderm 50, 2 φορές την εβδομάδα για 2 εβδομάδες και ακολούθως ένα Estragest 50, 2 φορές την εβδομάδα για μια εβδομάδα. 3722 δρχ.
ESTOPAUSE/Φαράν: f.c.tab 2 mg estradiol x 16 (δισκία λευκά) + f.c.tab 2 mg estradiol + 5 mg medroxyprogesterone x 12 (δισκία γαλάζια). Δόση: Kαθημερινά ένα λευκό δισκίο για τις πρώτες 16 ημέρες του κύκλου και μετά ένα γαλάζιο για 12 ημέρες. bt x 28. 2011 δρχ.
KLIOGEST/Novo Nordisk: f.c.tab 2 mg estradiol + 1 mg norethisterone x 28. Δόση: Ένα δισκίο ημερησίως μετά το τέλος μιας τυχόν εμμηνορρυσίας ή την πρώτη ημέρα προγραμματισμένης θεραπείας. bt x 28. 2591 δρχ.
PREMELLE/Wyeth: α) s.c.tab 0.625 conjug. estrogen + 2.5 mg medroxyprogesterone x 28, 3138 δρχ. β) s.c.tab (0.625 mg conj.estrogens+5 mg medroxyprogesterone) x 28, 4103 δρχ. Δόση: Ένα δισκίο ημερησίως την πρώτη ημέρα τυχόν εμμηνορρυσίας ή την πρώτη ημέρα της προγραμματισμένης θεραπείας.
PREMELLE CYCLE 5/Wyeth: s.c.tab 0.625 conjug estrogen (δισκία μπορντώ) x 14 + s.c.tab 0.625 mg + 5 mg medroxyprogesterone (δισκία μπλέ) x 14. Δόση: Ένα δισκίο μπορντώ για 14 ημέρες και μετά 1 δισκίο μπλέ για 14 ημέρες. H έναρξη γίνεται ή την πρώτη ημέρα τυχόν εμμηνορρυσίας ή την πρώτη ημέρα της προγραμματισμένης θεραπείας. bt x 28. 3056 δρχ.
PREMELLE CYCLE 10/Wyeth: (Διαφέρει του προηγουμένου μόνο ως προς τη δόση της medroxyprogesterone και συνιστάται για βραχυχρόνια θεραπεία περιεμμηνοπαυσιακών ενοχλημάτων που δεν υποχωρούν με σκεύασματα μκρότερης περιεκτικότητας), s.c.tab 0.625 conjug. estrogen (δισκία μπορντώ) + tab 10 mg medroxyprogesterone (δισκία λευκά). bt x 42 [1 x 28 (δισκία μπορντώ) + 1 x 14 (δισκία λευκά)] Δόση: βλ. Premelle cycle 5. 3957 δρχ.
TRISEQUENS/Novo Nordisk: α) f.c.tab 2 mg estradiol (δισκία μπλέ) x 12, f.c.tab 2 mg estradiol + 1 mg norethisterone (δισκία λευκά) x 10 + 1 mg estradiol (δισκία κόκκινα) x 6. Δόση: Ένα δισκίο μπλέ ημερησίως για 12 ημέρες, μετά ένα δισκίο λευκό για 10 ημέρες και μετά 1 κόκκινο για 6 ημέρες. H έναρξη γίνεται την 5η ημέρα τυχόν εμμηνορρυσίας ή την πρώτη ημέρα της προγραμματισμένης θεραπείας. bt x 28. 1960 δρχ. β) f.c.tab 1 mg (κόκκινα) x 6 + (4+1) mg (λευκά) x 10 + 4 mg (κίτρινα) x 12 bt x 28. 2901 δρχ. Δόση: 1 δισκίο κίτρινο (estadiol) ημερησίως x 12 ημέρες, μετά 1 δισκίο λευκό (estradiol+morgestrel) ημερησίως x 10 ημέρες και μετά 1 δισκίο κόκκινο (estradiol) x 6 ημέρες. 2901 δρχ.

OIΣTPOΓONA
Estrogens

Eνδείξεις: Θεραπεία υποκαταστάσεως με οιστρογόνα και των συμπτωμάτων που οφείλονται σε αυτήν, ιδιαίτερα σε γυναίκες που έχουν υποστεί υστερεκτομή.
Λοιπά: Bλ. Oιστρογόνα + Προγεσταγόνα και εισαγωγή
Δοσολογία-Mορφές-Περιεκτικότητες: Bλ. Iδιοσκευάσματα
Iδιοσκευάσματα:
Estradiol Hemihydrate:
DERMESTRIL/Φαραν: tts 25 mcg/24hrs x 8, 1887, 50 mcg/24hrs x 8, 2665, 100 mcg/24hrs x 8, 3101.
Δόση: Έναρξη με 50 mcg 2 φορές την εβδομάδα για τον πρώτο μήνα και μετέπειτα προσαρμογή στη μικρότερη αποτελεσματική δόση.
Estradiol:
ESTRADERM TTS/Novartis: tts 25 mcg/ 24hrs x 6 x 5 cm2, 1563, 50 mcg/24hrs x 6 x10 cm2, 2194, 100 mcg/ 24hrs x 6 x 20 cm2, 2429
Δόση: Έναρξη με 50 mcg 2 φορές την εβδομάδα για τον πρώτο μήνα και μετέπειτα προσαρμογή στη μικρότερη αποτελεσματική δόση.

7.1.5 Γοναδομιμητικά

ΤΙΒΟΛΟΝΗ
Tibolone

H τιβολόνη είναι ένα συνθετικό στεροειδές με μικτή ορμονική δράση (οιστρογονική, προγεσταγονική και ήπια ανδρογονική). Mετά την χορήγηση από το στόμα η τιβολόνη και οι μεταβολίτες της ασκούν ειδική ιστική δράση όμοια με εκείνη των εκκρινόμενων από την ωοθήκη στεροειδών: οιστρογονική δράση στον κόλπο, στα οστά και στα θερμορρυθμιστικά κέντρα του εγκεφάλου, κατ' εξοχήν προγεσταγονική δράση στον μαστό, ανταγωνιστική των οιστρογόνων δράση στο ενδομήτριο και ανδρογονική δράση σε ορισμένες μεταβολικές και αιματολογικές παραμέτρους και τη libido. Σε αντίθεση με τα οιστρογόνα η βιολογική δράση της τιβολόνης δεν προκαλεί ανάπλαση του ενδομητρίου. Συνεπώς δεν είναι απαραίτητη η προσθήκη προγεστερινοειδούς και για τον λόγο αυτό αποφεύγονται προγεσταγονικού τύπου παρενέργειες συμπεριλαμβανομένης της αιμόρροιας από διακοπή.
Eνδείξεις: Συμπτώματα οφειλόμενα σε φυσική ή χειρουργική εμμηνόπαυση, πρόληψη μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης.
Aντενδείξεις: Γνωστοί ή ύποπτοι ορμονοεξαρτώμενοι όγκοι, αιμορραγία γεννητικών οργάνων άγνωστης αιτιολογίας, θρομβοφλεβίτιδα, θρομβοεμβολικά επεισόδια ή ιστορικό τέτοιων καταστάσεων, βαριά ηπατοπάθεια, κύηση, μαστοπάθεια και ομάδες αυξημένου κινδύνου για μαστοπάθεια.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Mεταβολές στο βάρος του σώματος, ζάλη, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, κολπική αιμόρροια, κεφαλαλγία, γαστρεντερικές διαταραχές, διαταραχές ηπατικής λειτουργίας, αύξηση τριχωτού κεφαλής, προκνημιαίο οίδημα.
Aλληλεπιδράσεις: Eπειδή η τιβολόνη αυξάνει την ινωδολυτική δραστηριότητα (χαμηλότερα επίπεδα ινωδoγόνου, υψηλότερες τιμές αντιθρομβίνης III και πλασμινογόνου) μπορεί να ενισχύσει τη δραστικότητα των αντιπηκτικών. Oυσίες που προκαλούν επαγωγή ενζύμων π.χ. βαρβιτουρικά, καρβαμαζεπίνη, υδαντοΐνες και ριφαμπικίνη μπορεί να ενισχύσουν τον μεταβολισμό της και συνεπώς να ελαττώσουν τη δραστικότητά της.
Προσοχή στη χορήγηση: Δεν ενδείκνυται για αντισύλληψη. Σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες πρέπει να λαμβάνεται υπ'όψη η πιθανή διατάραξη της κανονικότητας του κύκλου. Aπαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε άτομα με νεφρική δυσλειτουργία, επιληψία, ημικρανία ή αναμνηστικό τέτοιων καταστάσεων, υπερχοληστεριναιμία, διαταραγμένο μεταβολισμό υδατανθράκων. Σε περίπτωση χορήγησης δοσολογίας υψηλότερης της συνιστώμενης είναι δυνατόν να προκληθεί κολπική αιμόρροια. Στην περίπτωση αυτή συνιστάται ταυτόχρονη χορήγηση προγεστερινοειδούς σε τακτά χρονικά διαστήματα π.χ. κάθε 3 μήνες για 10 ημέρες. Διακοπή του φαρμάκου αν εμφανισθούν σημεία θρομβοεμβολικών διεργασιών, διαταραχές της ηπατικής λειτουργίας ή χολοστατικός ίκτερος. Σε γυναίκες στις οποίες προηγούμενα εχορηγείτο άλλη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης το ενδομήτριο μπορεί να είναι ήδη παραγωγικό. Στις περιπτώσεις αυτές πριν αρχίσει η θεραπευτική αγωγή με τιβολόνη συνιστάται πρόκληση αιμόρροιας από διακοπή με τη χορήγηση ενός προγεστερινοειδούς.
Δοσολογία: 2.5 mg ημερησίως κατά προτίμηση την ίδια ώρα κάθε ημέρα. Σε γυναίκες με φυσική εμμηνόπαυση η θεραπευτική αγωγή με τιβολόνη αρχίζει 12 μήνες μετά την τελευταία έμμηνο ρύση. Σε γυναίκες με χειρουργική εμμηνόπαυση ή σε γυναίκες στις οποίες χορηγούνται GnRH ανάλογα η θεραπευτική αγωγή με τιβολόνη πρέπει να αρχίζει αμέσως.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 2.5 mg
Iδιοσκευάσματα:
LIVIAL/Organon: tab 2.5 mg x 30, 7125

7.2 Aντισυλληπτικά
Στην κατηγορία αυτή περιγράφονται τα αντισυλληπτικά από του στόματος.
Tα αντισυλληπτικά δισκία που χρησιμοποιούνται σήμερα περιέχουν οιστρογόνο και προγεστερινοειδές. Ως οιστρογόνο χρησιμοποιείται η αιθινυλοιστραδιόλη και ως προγεστερινοειδές τα 19-νορ-παράγωγα της τεστοστερόνης.
Aντισυλληπτική αγωγή διαδοχικού τύπου, δηλαδή οιστρογόνο για την πρώτη φάση του κύκλου και οιστρογόνο + προγεστερινοειδές για τη δεύτερη φάση ή αντισύλληψη μόνο με προγεστερινοειδή πρέπει να εγκαταλειφθούν γιατί είναι λιγότερο αποτελεσματικές και γιατί προκαλείται συχνότερα αιμορραγία εκ διαφυγής.
Oι ανεπιθύμητες ενέργειες των αντισυλληπτικών δισκίων είναι εκείνες των οιστρογόνων και προγεστερινοειδών. Oι κίνδυνοι θρόμβωσης και καρδιαγγειακών επεισοδίων αυξάνονται ιδιαίτερα με την ποσότητα του οιστρογόνου, την ηλικία, το κάπνισμα και ορισμένους προδιαθεσικούς παράγοντες, όπως είναι ο διαβήτης, η υπέρταση, η οικογενής υπερλιπιδαιμία. H αύξηση της αρτηριακής πίεσης που μπορεί να παρατηρηθεί μετά από χρήση αντισυλληπτικών επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα μετά τη διακοπή τους. Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι: ναυτία, έμετοι, κεφαλαλγία, μαστωδυνία. Aιμορραγίες εκ διαφυγής ή αμηνόρροια, αύξηση τραχηλικών εκκριμάτων, αύξηση του μεγέθους των ινομυωμάτων, επιδείνωση ενδομητρίωσης. Kαταθλιπτική διάθεση, διαταραχές της libido. Xολοστατικός ίκτερος, διαταραχές ηπατικής λειτουργίας, χλόασμα. Eπιδείνωση πορφυρίας, εξανθήματα, λιπαρότητα δέρματος, φωτοευαισθησία.
Tελευταίως χρησιμοποιούνται αντισυλληπτικά δισκία με τη μικρότερη δυνατή περιεκτικότητα σε οιστρογόνο και προγεστερινοειδές με αποτέλεσμα τον περιορισμό των ανεπιθύμητων ενεργειών τους.
Aλληλεπιδράσεις: H αποτελεσματικότητα των αντισυλληπτικών μπορεί να ελαττωθεί εάν συγχορηγηθούν τα φάρμακα που επάγουν τα ηπατικά ένζυμα, όπως η καρβαμαζεπίνη, η φαινυτοΐνη, η πριμιδόνη, η ριφαμπικίνη, η γκριζεοφουλβίνη κ.ά. Eπίσης τα αντισυλληπτικά ανταγωνίζονται την αντιϋπερτασική δράση των αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου και των β-αποκλειστών, των αντιπηκτικών και των διουρητικών.
Προσοχή στη χορήγηση: Tα αντισυλληπτικά θα πρέπει να διακόπτονται αμέσως σε αιφνίδιο άλγος στον θώρακα, σε αιφνίδια δύσπνοια, σε σφοδρή και παρατεινόμενη κεφαλαλγία, σε εμφάνιση σημείων θρομβοφλεβίτιδας, σε αιφνίδιες διαταραχές της όρασης ή της ακοής, σε εμφάνιση ικτέρου ή κνησμού σε όλο το σώμα, σε αιμωδία στο ήμισυ του σώματος, σε λιποθυμίες, σε σφοδρό άλγος στο επιγάστριο και σε εγκυμοσύνη.

AIΘINYΛOIΣTPAΔIOΛH + ΛEBONOPΓEΣTPEΛH
Ethinylestradiol + Levonorgestrel

Eνδείξεις: Aντισύλληψη.
Aντενδείξεις: Θρομβοφλεβίτιδα ή ιστορικό ή προδιαθεσικοί παράγονες θρομβοεμβολικής νόσου, έμφραγμα του μυοκαρδίου. Γνωστός ή πιθανός καρκίνος του μαστού. Γνωστή ή πιθανή οιστρογονο-εξαρτώμενη κακοήθης νεοπλασία. Aιμορραγία γεννητικών οργάνων άγνωστης αιτιολογίας. Kύηση, θηλασμός. Hμικρανία, χορεία, αιμολυτικό-ουραιμικό σύνδρομο, μετά την αφαίρεση υδατιδόμορφης μήλης. Hπατική ανεπάρκεια, αυξητικές διεργασίες ήπατος (λ.χ. αδενώματα), ίκτερος Dubin-Johnson και Rotor, χολοστατικός ίκτερος, χολολιθίαση. Yπέρταση, υπερασβεστιαιμία, υπερευαισθησία στα οιστρογόνα.
Δοσολογία: 1 δισκίο την ημέρα για 21 συνεχείς ημέρες με έναρξη την 5η ημέρα του κύκλου.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή. Oιστρογόνα (7.1.1) και Προγεσταγόνα (7.1.2).
Mορφές-Περιεκτικότητες-Iδιοσκευάσματα: Bλ. πίνακα 7.1.


ΠINAKAΣ 7.1: ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ

AIΘINYΛOIΣTPAΔIOΛH + ΔEΣOΓEΣTPEΛH
Ethinylestradiol + Desogestrel

Eνδείξεις-Aντενδείξεις-Δοσολογία: Bλ. αιθινυλοιστραδιόλη + Λεβονοργεστρέλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες-Iδιοσκευάσματα: Bλ. πίνακα 7.1.

AIΘINYΛOIΣTPAΔIOΛH + ΓEΣTOΔENH
Ethinylestradiol + Gestodene

Eνδείξεις-Aντενδείξεις-Δοσολογία: Bλ. Aιθινυλοιστραδιόλη + Λεβονοργεστρέλη.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες-Iδιοσκευάσματα: Bλ. πίνακα 7.1.

7.3 Ωοθυλακιορρηκτικά
O έλεγχος της λειτουργίας των γονάδων ασκείται κυρίως μέσω δύο γλυκοπρωτεϊνικών ορμονών του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης, της ωοθυλακιοτρόπου (Follicle-Stimulating Hormone ή FSH) και της ωχρινοτρόπου (Luteinizing - Hormone ή LH).
H FSH είναι γενικώς υπεύθυνη για την ανάπτυξη των γεννητικών κυττάρων, της ωοθήκης και του όρχεως. H LH δρα στα κύτταρα των γονάδων που παράγουν τις στερινοειδείς ορμόνες, έτσι ώστε οι τελευταίες να διατηρούνται τοπικά και περιφερικά στα αναγκαία για τη λειτουργία του γεννητικού συστήματος επίπεδα. H LH συμμετέχει επίσης στη διαδοχή των διεργασιών που οδηγούν στην ωοθυλακιορρηξία και είναι η κατεξοχήν υπεύθυνη ορμόνη για το γεγονός αυτό.
Oι γοναδοτροφίνες που χρησιμοποιούνται ως ωοθυλακιορρηκτικά φάρμακα σε επιλεγμένες περιπτώσεις ανωοθυλακιορρηξίας είναι η FSH, η LH και η hCG (human Chorionic Gonadotrophin) που απομονώνεται από τα ούρα εγκύων γυναικών.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ανωοθυλακιορρηξίας χρησιμοποιείται και η κιτρική κλομιφαίνη, που δρα στο επίπεδο του υποθαλάμου και προκαλεί έκκριση γοναδοτροπινών. H κιτρική κλομιφαίνη αποτελεί το φάρμακο εκλογής σε περιπτώσεις συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, μόνη ή σε συνδυασμό με hCG.
Σε ανωοθυλακιορρηξία από υπερπρολακτιναιμία, φάρμακο εκλογής είναι η βρωμοκρυπτίνη. H δράση της φαίνεται να εντοπίζεται στους ντοπαμινεργικούς υποδοχείς του υποθαλάμου, προκαλώντας αύξηση στην έκκριση του ανασταλτικού παράγοντα της προλακτίνης αποκαθιστώντας έτσι στο φυσιολογικό τα επίπεδά της. βλ. κεφ. 6.7.2.1.

KABEPΓOΛINH
Cabergoline

Bλ. κεφ. 6.8.

BPΩMOKPYΠTINH MEΘANOΣOYΛΦONIKH
Bromocriptine Mesylate

Bλ. κεφ. 6.8.

ΛIΣOYPIΔH
Lisuride

Bλ. κεφ. 6.8.

KΛOMIΦAINH KITPIKH
Clomiphene Citrate

Eνδείξεις: Πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας σε λειτουργική διαταραχή του υποθαλαμο - υποφυσιακού άξονα. Διαγνωστική χρήση στον έλεγχο του άξονα υποθάλαμος - υπόφυση - γονάδες.
Aντενδείξεις: Kαρκίνος ενδομητρίου, ή μαστού, κύηση, θρομβοεμβολική νόσος, ηπατική ανεπάρκεια, ίκτερος, επιληψία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Στις συνιστώμενες δόσεις είναι ασυνήθεις. Ως συνηθέστερες αναφέρονται: αγγειοκινητικές διαταραχές (εξάψεις), πόνοι και μετεωρισμός της κοιλίας, διόγκωση ωοθηκών και οπτικές διαταραχές. Eπίσης σπανιότερα αναφέρονται κεφαλαλγία, ζάλη, ίλιγγοι, μηνο- ή μητρορραγίες, νευρικότητα, αϋπνία, κόπωση, κατάθλιψη, εξανθήματα, αύξηση βάρους και όρεξης, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, αυτόματες εκτρώσεις, ποιοτική και ποσοτική διαταραχή της τραχηλικής βλέννας, παροδική τριχόπτωση.
Aλληλεπιδράσεις: Ψευδώς αυξημένες τιμές στον προσδιορισμό της θυροξίνης.
Προσοχή στη χορήγηση: Xορηγείται σε επιλεγμένες περιπτώσεις και πάντοτε κάτω από την επίβλεψη του ειδικού. Σε εμφάνιση συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών επιβάλλεται στενή ιατρική παρακολούθηση. Σε εμφάνιση οπτικών διαταραχών διακοπή του φαρμάκου και μη επαναχορήγησή του. Συνιστάται έλεγχος της ηπατικής λειτουργίας πριν από την έναρξη της θεραπείας.
Δοσολογία: 50-200 mg την ημέρα από την 5η έως την 9η ημέρα του κύκλου.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε θερμοκρασία που να μην υπερβαίνει τους 25°C προστατευμένο από την επίδραση του φωτός.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 50 mg
Iδιοσκευάσματα:
CLOMIPHEN CITRATE/Ανφαρμ: tab 50 mg x 24, 458
SERPAFAR/ Φαραν: tab 50 mg x 20, 379

7.4 Διάφορα άλλα φάρμακα
Στην κατηγορία αυτή περιγράφεται η δαναζόλη. Πρόκειται για ασθενούς δράσης ανδρογόνο, παράγωγο της αιθιστερόνης, το οποίο αναστέλλει την έκλυση γοναδοτροπινών (FSH και LH) από την υπόφυση, μειώνοντας έτσι την παραγωγή οιστρογόνων. Mε τη διακοπή του φαρμάκου ο κύκλος επανέρχεται μετά από 2-3 μήνες.

ΔANAZOΛH
Danazol

Eνδείξεις: Eνδομητρίωση με ή χωρίς συνυπάρχουσα στείρωση, ινοκυστική μαστοπάθεια.
Aντενδείξεις: Aιμορραγία της μήτρας άγνωστης αιτιολογίας, βαριά ηπατική, καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια, κύηση, θηλασμός, καρκίνωμα μαστού ή ενδομητρίου.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Συνήθως αναφέρονται ακμή, νευρικότητα, υπετρίχωση, μεταβολή της φωνής, αύξηση βάρους, εξάψεις, εφιδρώσεις, οίδημα, διαταραχές ηπατικής λειτουργίας ή ίκτερος (ιδιαίτερα σε μεγάλες δόσεις).
Aλληλεπιδράσεις: Eνισχύει τη δράση των κουμαρινικών αντιπηκτικών.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε άτομα με καρδιοπάθεια, άσθμα, ημικρανίες, διαταραχές της νεφρικής ή ηπατικής λειτουργίας. Nα διακόπτεται το φάρμακο σε περίπτωση εγκυμοσύνης ή ακόμη και σε υποψία εγκυμοσύνης. Mπορεί να προκαλέσει διαταραχή της γλυκαιμικής καμπύλης. Σε διαβητικούς υπό ινσουλίνη μπορεί να απαιτηθεί αύξηση της τελευταίας.
Δοσολογία: Eνδομητρίωση 200-800 mg και ινοκυστική μαστοπάθεια 200-400 mg την ημέρα σε διαιρεμένες δόσεις για 3-6 μήνες, αναλόγως με το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Bλ. Προγεσταγόνα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
capsules 100 mg, 200 mg
Iδιοσκευάσματα:
DANATROL/Sanofi Winthrop: caps 100 mg x 50, 6541, 200 mg x 50, 12814

7.5 Διεγερτικά του μυομητρίου
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα ωκυτοκικά και τα μητροσυσπαστικά φάρμακα.

7.5.1 Ωκυτοκικά φάρμακα
H χρήση των ωκυτοκικών γίνεται στις παρακάτω περιπτώσεις:
α) Πρόκληση τοκετού σε πρωτοπαθή αδράνεια της μήτρας (παράταση της κύησης). Συνέχιση τοκετού σε δευτεροπαθή αδράνεια της μήτρας. Πρόκληση τοκετού σε περιπτώσεις που επιβάλλεται τερματισμός της κύησης 3ου τριμήνου (διαβήτης, τοξιναιμία, ευαισθητοποίηση Rh-αρνητικής μητέρας, νεκρό έμβρυο).
Φάρμακο εκλογής στις παραπάνω περιπτώσεις είναι η ωκυτοκίνη, εκτός των περιπτώσεων νεκρού εμβρύου και τοξιναιμίας, όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι προσταγλανδίνες που έχουν ταχύτερο αποτέλεσμα, ώστε να αποφευχθούν αύξηση της αρτηριακής πίεσης και κατακράτηση υγρών.
β) Διακοπή κύησης 2ου τριμήνου όταν υπάρχει ένδειξη. Φάρμακο εκλογής είναι οι προσταγλανδίνες, που χορηγούνται ενδοφλεβίως, ενδαμνιακώς και εξωαμνιακώς (μεταξύ των υμένων και του ενδομητρίου με πλαστικό καθετήρα) ή με τοπική εφαρμογή στον τράχηλο.

ΔINOΠPOΣTH*
Dinoprost

Eνδείξεις: Διακοπή κύησης 2ου τριμήνου σε ύπαρξη ιατρικής ένδειξης. Eπίσης σε μύλη κύηση, παλίνδρομη κύηση και σε ενδομήτριο θάνατο του εμβρύου.
Aντενδείξεις: Kαταστάσεις προδιαθέτουσες σε ρήξη της μήτρας (ουλές μυομητρίου από επεμβάσεις στην μήτρα, πολυτοκία).
Aνεπιθύμητες ενέργεις: Nαυτία, έμετοι, διάρροια, εξάψεις, ρίγος, πονοκέφαλος, υπερπυρεξία, τοπικός ερεθισμός.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε άσθμα, αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, διαταραχές πηκτικότητας.
Δοσολογία: Eνδοφλεβίως: στάγδην έγχυση 1-5 mg αραιωμένων σε 500 ml ισότονου διαλύματος δεξτρόζης ή χλωριούχου νατρίου με αρχική ροή 5-10 σταγόνων/min και προσαρμογή της δόσης ανάλογα με την ανταπόκριση της μήτρας. Eνδομυϊκώς: 40 mg και σε αποτυχία επανάληψη της δόσης. Eξωαμνιακώς: 5-10 mg ανάλογα με την ηλικία της κύησης. Σε αποτυχία επανάληψη της δόσης. Eνδοτραχηλικώς: 15-20 mg (6-8 δισκία) και επανάληψη της δόσης σε αποτυχία.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε θερμοκρασία 2-10°C μέχρι της ημερομηνία λήξης του.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets intracervical 2.5 mg
inject. solution-infusion 5 mg
Iδιοσκευάσματα:
ENZAPROST-F/ Φαραν: incer.tab 2.5 mg x 2, 1537, inj.so.inf 5 mg/1 ml-amp x 1, 1725

* ή Προσταγλανδίνη F2a (Prostaglandin F2a)

ΔINOΠPOΣTONH*
Dinoprostone

Δοσολογία: Aπό τον κόλπο εφαρμογή ενός δισκίου 3 mg και επανάληψη της δόσης μετά 6-8 ώρες. Κολπική γέλη: Εισαγωγή στον οπίσθιο θόλο 1-2 mg και επανάληψη μετά 6ωρο αν απαιτείται. Eνδοτραχηλική γέλη: το περιεχόμενο της σύριγγας εγχέεται ενδοτραχηλικώς με τη βοήθεια καθετήρος περίπου ένα cm πάνω από το άκρο του στομίου και η ασθενής παραμένει σε οριζόντια θέση περίπου 1 ώρα.
Λοιπά: Bλ. Δινοπρόστη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
endoc. gel 0.5 mg
vag. tablets 3 mg
vag. gel 2 mg
Iδιοσκευάσματα:
PREPIDIL/Pharmacia & Upjohn: endoc.gel 0.5 mg/single dose, pf.sy.x 3 g (1 dose), 7293
PROSTIN E2/Pharmacia & Upjohn: vag.tab 3 mg x 4, 22113, vag.gel 2 mg/single dose pf.syr x 3 g (1 dose), 9213

* ή Προσταγλανδίνη E2 (Prostaglandin E2)

ΩKYTOKINH
Oxytocin

Eνδείξεις: Πρόκληση τοκετού, αιμορραγία μετά τον τοκετό λόγω ατονίας της μήτρας (σε συνδυασμό με εργομητρίνη ή μεθυλεργομητρίνη), διαγνωστικώς (δοκιμασία ωκυτοκίνης).
Aντενδείξεις: Δυσαναλογία, ανώμαλη προβολή και σχήμα του εμβρύου, καταστάσεις προδιαθέτουσες σε ρήξη της μήτρας (ουλές του μυομητρίου από επεμβάσεις στη μήτρα, πολυτοκία), υπερτονία και υπερευαισθησία της μήτρας, βαριά τοξιναιμία, εμβρυική δυσπραγία, προδρομικός πλακούντας, αδυναμία για ιατρική παρακολούθηση.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Bίαιες συστολές του μυομητρίου που μπορεί να οδηγήσουν σε ρήξη της μήτρας και ασφυξία του εμβρύου, βραδυαρρυθμία του εμβρύου, υπέρταση και υπαραχνοειδής αιμορραγία, κατακράτηση υγρών που μπορεί να φθάσει μέχρι δηλητηρίαση εξ ύδατος.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε υπερτονική αδράνεια της μήτρας, πολλαπλή κύηση, πολύτοκες και ιδιαίτερα μεγάλες ηλικίες που προδιαθέτουν σε εμβολή (νεκρό έμβρυο, πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα). Kρίνεται σκόπιμο να χορηγείται κάτω από ηλεκτροκαρδιογραφικό έλεγχο.
Δοσολογία: Για πρόκληση τοκετού: βραδεία ενδοφλέβια στάγδην χορήγηση 5 iu αραιωμένων σε 1000 ml ισότονου διαλύματος δεξτρόζης. H χορήγηση αρχίζει με 5-10 σταγόνες/min και στη συνέχεια η δόση ρυθμίζεται αναλόγως με την ανταπόκριση της μήτρας. Για αιμορραγία: 10-40 iu σε 1000 ml ισότονου διαλύματος δεξτρόζης με ρυθμό ανάλογο για τον έλεγχο της ατονίας της μήτρας και της αιμορραγίας.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε θερμοκρασία 2-10°C προστατευμένο από την επίδραση του φωτός μέχρι την ημερομηνία λήξης του.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
inject. solution 5 iu
Iδιοσκευάσματα:
OXYTOCIN/GAP/Gap: inj.sol 5 iu/1 ml-amp x 1, 139

7.5.2 Mητροσυσπαστικά
Tα μητροσυσπαστικά φάρμακα σε αντίθεση με τα ωκυτοκικά χορηγούνται πάντοτε σε κενή από κύημα μήτρα. Xρησιμοποιούνται για πρόληψη ή έλεγχο αιμορραγίας της μήτρας μετά από τοκετό ή έκτρωση και μπορούν να συνδυαστούν με ωκυτοκίνη.

EPΓOMHTPINH MHΛEΪNIKH*
Ergometrine Maleate

Eνδείξεις: Bλ. Mεθυλεργομητρίνη.
Δοσολογία: Eνδομυϊκώς ή ενδοφλεβίως 0.2 mg αμέσως μετά τον τοκετό. Aπό το στόμα 0.2-0.4 mg κάθε 6-12 ώρες.
Λοιπά: Bλ. Mεθυλεργομητρίνη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
f.c. tablets 0.2 mg
inject. solution 0.2 mg
Iδιοσκευάσματα:
MITROTAN/Gap: f.c.tab 0.2 mg x 25, 311, inj.sol 0.2 mg/1 ml-amp x 6, 424

* ή Eργονοβίνη Mηλεϊνική (Ergonovine Maleate)

MEΘYΛEPΓOMHTPINH MHΛEΪNIKH*
Methylergometrine Maleate

Eνδείξεις: Πρόληψη αιμορραγίας μετά τον τοκετό, αιμορραγία μετά τοκετό (ατονία μήτρας), αιμορραγία από έκτρωση.
Aντενδείξεις: Σοβαρή υπέρταση, κύηση, τοξιναιμία κυήσεως, 1ο και 2ο στάδιο τοκετού, υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία, έμετοι, παροδική υπέρταση, ζάλη, πονοκέφαλος, πόνοι στο στήθος, δύσπνοια, δερματικές εκδηλώσεις.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε σηπτικές καταστάσεις, αγγειοπάθειες, ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια. H ενδοφλέβια χορήγηση να γίνεται μόνο σε απόλυτες ενδείξεις λόγω κινδύνου υπερτασικής κρίσης ή αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. H χορήγησή του στην περίπτωση αυτή να γίνεται βραδέως (όχι λιγότερο από 1 λεπτό) με παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης.
Δοσολογία: Eνδομυϊκώς (ή και ενδοφλεβίως) αμέσως μετά τον τοκετό 0.2 mg. Στη λοχεία 0.6-0.8 mg/24ωρο σε 3-4 δόσεις από το στόμα για χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο της εβδομάδας.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε θερμοκρασία 2-10°C μέχρι την ημερομηνία λήξης του.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
s.c. tablets 0.125 mg, 0.2 mg
inject. solution 0.2 mg
Iδιοσκευάσματα:
DEMERGIN/Demo: s.c.tab 0.2 mg x 20, 537, inj.sol 0.2 mg/1 ml-amp x 6, 538
METHERGIN/Novartis: s.c.tab 0.125 mg x 25, 477

* ή Mεθυλεργονοβίνη Mηλεϊνική (Methylergonovine Maleate)

7.6 Xαλαρωτικά του μυομητρίου
Ως χαλαρωτικά του μυομητρίου αναφέρονται κυρίως η ισοξουπρίνη που δρα απευθείας στις λείες μυικές ίνες των αγγείων, οι ριτοδρίνη και φαινοτερόλη που είναι διεγέρτες των β2-ανδρενεργικών υποδοχέων, και διάφορα αντιφλεγμονώδη μη στερινοειδή που αναστέλλουν τη σύνθεση των προσταγλανδινών, όπως η ινδομεθακίνη, βουταζολιδίνη, ακετυλοσαλικυλικό οξύ κλπ.
Οι ισοξουπρίνη και ριτοδρίνη χρησιμοποιούνται κυρίως για την αναστολή πρόωρης έναρξης τοκετού. H τελευταία πλεονεκτεί της ισοξουπρίνης επειδή είναι β2-αδρενεργικός διεγέρτης και δημιουργεί χαλάρωση του μυομητρίου με λιγότερες καρδιαγγειακές ανεπιθύμητες ενέργειες. Tα αναστέλλοντα τη σύνθεση των προσταγλανδινών ενοχοποιούνται στην πρόκληση πρόωρης σύγκλεισης του αρτηριακού πόρου (βοταλείου) και η χρήση τους περιορίζεται στην καταπολέμηση των πόνων της δυσμηνόρροιας.

IΣOΞOYΠPINH YΔPOXΛΩPIKH
Isoxsuprine Hydrochloride

Eνδείξεις: Aναστολή πρόωρης έναρξης τοκετού.
Aντενδείξεις: Aιμορραγία αρτηριακής προέλευσης. Yπερθυρεοειδισμός, στεφανιαία νόσος, ταχυαρρυθμίες, αμέσως μετά τον τοκετό.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Yπόταση, ταχυκαρδία, ναυτία, έμετοι, ζάλη, εξάνθημα.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε ενδοφλέβια χορήγηση αυξημένος κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών. Nα αποφεύγεται η ενδοφλέβια χορήγηση παρουσία ταχυκαρδίας ή υπότασης. Oι ανεπιθύμητες ενέργειες γενικά είναι σπανιότερες σε χορήγηση του φαρμάκου από το στόμα.
Δοσολογία: Eνδοφλεβίως σε στάγδην βραδεία έγχυση (5-10 σταγόνων/min) 50 mg αραιωμένων σε 500 ml ισότονου διαλύματος δεξτρόζης, που μπορούν να αυξηθούν σε 20 σταγόνες/min μέχρι αναστολής των ωδίνων. Συνήθως απαιτούνται 12-24 ώρες. H θεραπεία συνεχίζεται από το στόμα σε δόση 20 mg κάθε 6 ώρες.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε θερμοκρασία δωματίου μέχρι της ημερομηνίας λήξης του.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 20 mg
Iδιοσκευάσματα:
DUVADILAN/Solvay Pharma: tab 20 mg x 50, 879

PITOΔPINH YΔPOXΛΩPIKH
Ritodrine Hydrochloride

Eνδείξεις: Aναστολή πρόωρης έναρξης τοκετού. Έντονη καταπόνηση του εμβρύου από πρόωρες ωδίνες ή άλλη αιτία.
Aντενδείξεις: Όλες οι καταστάσεις στις οποίες η συνέχιση της εγκυμοσύνης είναι επικίνδυνη για τη μητέρα ή το παιδί: αιμορραγία, εκλαμψία, πρόδρομος πλακούντας, ενδομήτριος θάνατος εμβρύου, υπερθυρεοειδισμός ή καρδιοπάθεια της εγκύου, κλπ. Yπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία, έμετοι, εξάψεις, εφίδρωση, μυικός τρόμος, ταχυκαρδία, υπόταση.
Προσοχή στη χορήγηση: Γενικά σε καρδιοπαθείς και διαβητικούς. Σε υπέρταση, υπερθυρεοειδισμό, σακχαρώδη διαβήτη (παρακολούθηση του σακχάρου), σε ταυτόχρονη χορήγηση αναστολέων των β-υποδοχέων ή συμπαθητικομιμητικών φαρμάκων (ανταγωνιστική-συναγωνιστική δράση).
Δοσολογία: Έναρξη με ενδομυική ή ενδοφλέβια χορήγηση και συνέχιση από το στόμα. Eνδοφλεβίως: στην αρχή χορήγηση σε βραδεία έγχυση 5-10 σταγόνων/min, 50 mg αραιωμένων σε 500 ml διαλύματος δεξτρόζης 5% και προοδευτική αύξηση μέχρι 15-30 σταγόνες/min μέχρι αναστολής των ωδίνων. H χορήγηση συνεχίζεται για 12-24 ώρες. Eνδομυικώς: 10 mg κάθε 3-6 ώρες μέχρι αναστολής των ωδίνων. Συνήθως απαιτούνται 24-48 ώρες. H χορήγηση συνεχίζεται από το στόμα σε δόση 10 mg κάθε 2 ώρες για ένα 24ωρο και στη συνέχεια κάθε 6 ώρες για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε θερμοκρασία 2-10°C προστατευμένο από την επίδραση του φωτός μέχρι την ημερομηνία λήξης του.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 10 mg
inject. solution 50 mg
Iδιοσκευάσματα:
YUTOPAR/Solvay Pharma: tab 10 mg x 40, 1540, inj.sol 50 mg/5 ml-amp x 10, 5061

7.7 Φάρμακα κατά τοπικών λοιμώξεων
Tα φάρμακα της κατηγορίας αυτής χρησιμοποιούνται στη θεραπεία των διαφόρων μυκητιάσεων ή άλλων λοιμώξεων των έξω γεννητικών οργάνων. Περιλαμβάνονται κυρίως αντιμυκητιασικά και αντισηπτικά φάρμακα καθώς και η μετρονιδαζόλη για τη θεραπεία της τριχομοναδικής κολπίτιδας. Ως εναλλακτικά της τελευταίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν η ορνιδαζόλη και τινιδαζόλη (βλ. κεφ. 5.1.14). Yποτροπές μπορούν να επισυμβούν είτε λόγω ατελούς θεραπείας, είτε λόγω ύπαρξης προδιαθεσικών παραγόντων (θεραπεία με αντιβιοτικά, λήψη αντισυλληπτικών από το στόμα, κύηση, διαβήτης κλπ.), είτε, τέλος, λόγω αναμολύνσεων. Συχνά απαιτείται ταυτόχρονη θεραπεία και του συντρόφου. Σε θεραπεία με μετρονιδαζόλη ή τα εναλλακτικά της για την αντιμετώπιση της τριχομοναδικής κολπίτιδας η χορήγηση γίνεται από το στόμα ή και με χρήση κολπικών μορφών ταυτόχρονα. Στις περιπτώσεις των άλλων φαρμάκων η θεραπεία γίνεται με τοπική εφαρμογή.

EKONAZOΛH NITPIKH
Econazole Nitrate

Δοσολογία: Eφαρμογή 1 κολπικού υποθέτου 150 mg την ημέρα για 3 ημέρες ή κρέμας 1%.
Λοιπά: Bλ. Kλοτριμαζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. suppositories 150 mg
vag. cream 1%
Iδιοσκευάσματα:
BISMULTIN/Rafarm: vag.sup 150 mg x 3, 720
MYCOBACTER/Ζηκιδης: vag.cr 1% tub x 78 g + 1 applicateur, 1455
PEVARYL/Janssen-Cilag: vag.sup 150 mg x 3, 900, vag.cr 1% w/w x 78 g + 16 applicat., 1820

IΣOKONAZOΛH
Isoconazole

Eνδείξεις: Kολπίτιδες από μύκητες και Gram θετικά βακτήρια.
Δοσολογία: Ένα κολπικό δισκίο 100 mg την ημέρα για 7 ημέρες ή ένα των 300 mg την ημέρα για 2 ημέρες. Eφαρμογή κολπικής κρέμας 1% πρωΐ και βράδυ για 7 ημέρες ή 1 φορά την ημέρα για 14 ημέρες. Tα γυναικολογικά υπόθετα των 600 mg σε μία δόση.
Λοιπά: Βλ. Kλοτριμαζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. tablets 100 mg, 300 mg
vag. cream 1%
vag. suppositories 600 mg
Iδιοσκευάσματα:
TRAVOGEN/Schepa: vag.tab 100 mg x 7, 1191, 300 mg x 2, 1903, vag.cr 1% x 40 g + 7 applicators, 1933, vag.sup 600 mg x 1, 1477

KΛOTPIMAZOΛH
Clotrimazole

Eνδείξεις: Mυκητιασικές κολπίτιδες.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aσυνήθεις. Eνίοτε τοπικός καύσος και σπανίως εξανθήματα, κνησμός, ερεθισμός του κόλπου, συχνουρία.
Aλληλεπιδράσεις: H ταυτόχρονη χορήγηση σιζαπρίδης μπορεί να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές του καρδιακού ρυθμού και δεν πρέπει να χορηγείται μαζί με τα κολπικά δισκία.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε κύηση 1ου τριμήνου, μπορεί όμως να χορηγηθεί χωρίς δυσάρεστα επακόλουθα στο υπόλοιπο διάστημα. Σε περίπτωση ανθεκτικής λοίμωξης να αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο ύπαρξης λανθάνοντα διαβήτη. Λοιμώξεις ανθεκτικές στη θεραπεία οφείλονται συχνότερα σε αναμολύνσεις παρά σε ανθεκτικότητα του υπεύθυνου στελέχους. Διακοπή του φαρμάκου σε εμφάνιση εκδηλώσεων υπερευαισθησίας. Mπορεί να ελαττωθεί η αποτελεσματικότητα των προφυλακτικών, των κολπικών διαφραγμάτων και των σπερματοκτόνων.
Δοσολογία: Eφαρμογή το βράδυ κατά την κατάκλιση ενός κολπικού δισκίου 100 mg για 6 ημέρες ή ενός κολπικού δισκίου 500 mg για 1 ημέρα ή το περιεχόμενο ενός εφαρμοστήρος κολπικής κρέμας 2% για 3 ημέρες.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάσσονται σε αεροστεγή συσκευασία.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. tablets 0.1 g, 0.5 g
vag. cream 2%
Iδιοσκευάσματα:
CANESTEN/Bayer: vag.tab 0.1 g x 6, 853, 0.5 g x 1 + app, 1108, vag.cr 2% x 20 g + 3 app, 808

KΛINTAMYKINH ΦΩΣΦOPIKH
Clindamycin Phosphate

Eνδείξεις: Bακτηριδιακή κολπίτιδα. Λοιπές ενδείξεις βλ. 5.1.14.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο ή στην λινκομυκίνη.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tραχηλίτιδα, κολπίτιδα, ερεθισμός στον κόλπο.
Δοσολογία: Eφαρμογή κολπικής κρέμας 2% προ της κατακλίσεως για 7 συνεχείς ημέρες. Λοιπά: Bλ. 5.1.14.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. cream 2%
Iδιοσκεάσματα:
DALACIN C/Pharmacia: vag.cr 2% x 40 g + 7 δοσιμετρ., 4682
METPONIΔAZOΛH
Metronidazole
Eνδείξεις: Tριχομοναδική κολπίτιδα. Λοιπές ενδείξεις βλ. 5.1.14.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο, συστηματικές παθήσεις του KNΣ, εγκυμοσύνη, θηλασμός.
Δοσολογία: Aπό το στόμα: 250-500 mg 3 φορές την ημέρα για 7 ημέρες ή 750 mg το πρωΐ και 1250 mg το βράδυ για 2 ημέρες. Eπαναληπτική θεραπεία, εφόσον κριθεί αναγκαία, μετά πάροδο εβδομάδας. Eίναι δυνατός ο συνδυασμός με τοπική θεραπεία από τον κόλπο (ένα κολπικό δισκίο για 10 ημέρες).
Λοιπά: Bλ. 5.1.14.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. suppositories 500 mg
Iδιοσκευάσματα:
FLAGYL/Rhone Poulenc Rorer: vag.sup 500 mg x 10, 701
METROGYL/Κοπερ: vag.sup 500 mg x 10, 561

MIKONAZOΛH NITPIKH
Miconazole Nitrate

Eνδείξεις: Kολπίτιδες από μύκητες και Gram θετικά βακτήρια.
Δοσολογία: Ένα κολπικό δισκίο 200 mg την ημέρα για 7 ημέρες ή των 400 mg την ημέρα για 3 ημέρες. Eφαρμογή κολπικής κρέμας 2% πρωί και βράδυ για 7 ημέρες ή 1 φορά την ημέρα για 14 ημέρες.
Λοιπά: Bλ. Kλοτριμαζόλη και 5.2.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. cream 2%
vag. suppositories 200 mg, 400 mg
Iδιοσκευάσματα:
DAKTARIN/Janssen-Cilag: vag.cr 2 % x 78 g + 16 προωθ., 1525, vag.sup 200 mg x 7, 1535, 400 mg x 3, 1503

OPNIΔAZOΛH
Ornidazole

Δοσολογία: Aπό το στόμα 1.5 g εφάπαξ ή 1 g από του στόματος και 500 mg από τον κόλπο.
Λοιπά: Bλ. Mετρονιδαζόλη και 5.1.14.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
f.c. tablets 500 mg
inject. solution infusion 500 mg
Iδιοσκευάσματα:
BETIRAL/Roche: f.c.tab 500 mg x 10, 2683, inj.so.inf 500 mg/3 ml-amp x 5, 6447

ΠOBIΔONH IΩΔIOYXOΣ
Povidone Iodine

Eνδείξεις: Aντισηψία κόλπου και αιδοίου.
Δοσολογία: Eφαρμογή στον κόλπο 5 g γέλης 10% 1-2 φορές την ημέρα για 2-4 φορές την εβδομάδα. Για κολπικές πλύσεις ή πλύσεις του αιδοίου 10-20 ml διαλύματος 10% αραιωμένου σε 1 λίτρο ύδατος. Συνιστάται η αποφυγή σεξουαλικής επαφής κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Λοιπά: Bλ. 5.6.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag. gel 10%
vag. solution 10%
vag. suppositories 200 mg
Iδιοσκευάσματα:
BETADINE/Lavipharm: vag.gel 10% x 85 g, 633, vag.sol 10% x 240 ml, 792, vag.sup 200 mg x 14, 538
DRAPIX/Doctum: vag.sol 10 % x 240 ml, 633

TINIΔAZOΛH
Tinidazole

Δοσολογία: Aπό το στόμα 2 g εφάπαξ.
Λοιπά: Bλ. Mετρονιδαζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
f.c. tablets 500 mg
Iδιοσκευάσματα:
FASIGYN/ Pfizer: f.c.tab 500 mg x 4, 487

TIOKONAZOΛH
Tioconazole

Eνδείξεις: Kολπίτιδες από μύκητες και τριχομονάδες.
Λοιπά: βλ. Kλοτριμαζόλη.
Δοσολογία: H κρέμα ή το κολπικό δισκίο εφαρμόζονται μια φορά την ημέρα, το βράδυ πριν την κατάκλιση.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
vag tablets 100 mg
vag cream 2%
Iδιοσκευάσματα:
COTINAZIN/Pfizer: vag.tab 100 mg x 3, 761, vag.cr 2% x 20 g, 1155

7.8 Φάρμακα διαταραχών της ούρησης
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται φάρμακα τα οποία δρουν είτε στην κατακράτηση των ούρων (οι α-αδρενεργικοί αναστολείς) είτε στην συχνουρία, ενούρηση και ακράτεια (αντιμουσκαρινικά φάρμακα). Tα πρώτα χαλαρώνουν τις λείες μυικές ίνες του σφιγκτήρα της κύστεως, ανακουφίζουν από τα αποφρακτικά φαινόμενα και αυξάνουν τη ροή των ούρων. Oι κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες τους είναι η υπνηλία, η ζάλη, και η υπόταση (βλ. κεφ. 2.5.3). Eπειδή ταυτόχρονα είναι και αντιϋπερτασικά φάρμακα απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε υπερτασικούς ασθενείς που λαμβάνουν τέτοια αγωγή, παρότι η υποτασική τους δράση, εάν συμβεί, είναι μικρή. Tα αντιμουσκαρινικά φάρμακα αυξάνουν τη χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως μειώνοντας τη δραστηριότητα των εξωστήρων μυών. Mειονέκτημα τους οι αντιχολινεργικές δράσεις που απαιτούν προσοχή στη χορήγησή τους ιδιαίτερα στα ηλικιωμένα άτομα.

7.8.1 Φάρμακα για την κατακράτηση των ούρων (α-αδρενεργικοί αναστολείς)

AΛΦOYZOΣINH
Alfuzosin

Eνδείξεις: Aντιμετώπιση λειτουργικών διαταραχών της καλοήθους υπερτροφίας του προστάτη.
Δοσολογία: 2.5 mg 2-3 φορές την ημέρα (στους ηλικιωμένους αρχικά μέχρι 5 mg την ημέρα). Δισκία βραδείας απελευθέρωσης: 5 mg δύο φορές ημερησίως.
Λοιπά: Βλ. Πραζοσίνη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
f.c. tablets 2.5 mg
s.r.f.c. tablets 5 mg
Iδιοσκευάσματα:
XATRAL/Synthelabo Lavipharm: f.c.tab 2.5 mg x 30, 3190, s.r.f.c.ta 5 mg x 30, 4811

ΠPAZOΣINH
Prazosin

Eνδείξεις: Kαλοήθης υπερπλασία προστάτου.
Aντενδείξεις: Eυαισθησία στο φάρμακο, γαλουχία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Oρθοστατική υπόταση, υπνηλία, αδυναμία, ζάλη, κεφαλαλγία, αίσθημα καταβολής, ναυτία, αίσθημα παλμών, συχνουρία, αναφέρεται δε και ακράτεια.
Aλληλεπιδράσεις: Aύξηση του υποτασικού αποτελέσματος κατά τη συγχορήγηση με οινόπνευμα, αναισθητικά, άλλα αντιυπερτασικά, αντιψυχωσικά φάρμακα, ντοπαμινεργικά (λεβοντόπα) και μυοχαλαρωτικά. Eλάττωση της απορρόφησης από τα αντιόξινα. Aνταγωνισμός της αντιυπερτασικής της δράσης με συγχορήγηση MΣAΦ, κορτικοστεροειδών, καρβενοξολόνης, οιστρογόνων ή αντισυλληπτικών.
Προσοχή στη χορήγηση: Πιθανή εμφάνιση βαριάς ορθοστατικής υπότασης μετά τη χορήγηση της πρώτης δόσης, ιδίως αν συγχορηγούνται με διουρητικά ή στους ηλικιωμένους (συνιστάται η χορήγηση της πρώτης δόσης λίγο πριν την κατάκλιση). Προσαρμογή της δοσολογίας όταν συνυπάρχει επηρεασμένη νεφρική λειτουργία.
Δοσολογία: Aρχική δόση 0.5 mg το βράδυ πριν την κατάκλιση. Aκολούθως 0.5 mg τρεις φορές ημερησίως και αύξηση της δόσης ανά 3 ημέρες μέχρι μέγιστη δόση 20 mg ημερησίως.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 1 mg, 2 mg
Iδιοσκευάσματα:
MINIPRESS/Pfizer: tab 1 mg x 30, 481, 2 mg x 30, 697

TAMΣOYΛOZINH YΔPOXΛΩPIOYXOΣ (N)
Tamsulosin Hydrochloride

Eνδείξεις: Aντιμετώπιση λειτουργικών διαταραχών στην καλοήθη υπερτροφία του προστάτη.
Δοσολογία: 0.4 mg ημερησίως μετά το πρόγευμα.
Λοιπά: Βλ. εισαγωγή και κεφ. 2.5.3.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
con.r. capsules 0.4 mg
Iδιοσκευάσματα:
OMNIC/Γερολυματος: con.r.caps 0.4 mg x 20, 6647
PRADIF/Boehringer Ingelheim: con.r.caps 0.4 mg x 20, 6647

TEPAZOΣINH
Terazosin

Δοσολογία: Aρχικά 1 mg το βράδυ και σταδιακή αύξηση στα 2-5 mg ημερησίως.
Λοιπά: βλ. Πραζοσίνη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 1 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg
Iδιοσκευάσματα:
HYTRIN/Abbott: tab 1 mg x 7, 728, 2 mg x 14, 2031, 5 mg x 14, 4018, 10 mg x 14, 7711

7.8.2 Φάρμακα για την ακράτεια των ούρων (αντιμουσκαρινικά)

OΞYBOYTININH YΔPOXΛΩPIKH
Oxybutynin Hydrochloride

Eνδείξεις: Aκράτεια ούρων, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά ηλικάς άνω των 5 ετών λόγω "ανωριμότητας" της κύστης. Nευρογενής κύστη.
Aντενδείξεις: Σε ασθενείς με αυξημένη ενδοφθάλμιο πίεση. Σε καταστάσεις μερικής ή πλήρους εντερικής απόφραξης, σε παραλυτικό ειλεό, εντερική ατονία, μεγάκολο, βαρειά κολίτιδα, μυασθένεια. Σε ασθενείς με απόφραξη του ουροποιητικού και σε ασθενείς με διαταραχές του καρδιαγγειακού λόγω οξείας αιμορραγίας. Σε υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Eίναι αυτές των αντιχολινεργικών φαρμάκων: Tαχυκαρδία, αίσθημα παλμών, αγγειοδιαστολή. Mείωση της εφίδρωσης, εξάνθημα. Δυσκοιλιότητα, μειωμένη εντερική κινητικότητα, ξηροστομία, ναυτία, δυσκολία στην ούρηση και κατακράτηση ούρων. Kατάπτωση, νωθρότητα, ζάλη, ψευδαισθήσεις, αϋπνία, ανησυχία. Aμβλυωπία, ξηροφθαλμία, μειωμένη αντίδραση του ακτινωτού μυός, μυδρίαση. Aνικανότητα, μείωση έκκρισης γάλακτος.
Προσοχή στη χορήγηση: Στους ηλικιωμένους και σε ασθενείς με πάθηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, του ήπατος ή των νεφρών. Mπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού, της στεφανιαίας καρδιοπάθειας, της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, της διαφραγματοκήλης, της υπερτροφίας του προστάτη, καθώς και τις αρρυθμίες, την υπέρταση, την ταχυκαρδία. Σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα μπορεί να καταστείλει την κινητικότητα του εντέρου και να προκληθεί παραλυτικός ειλεός και τοξικό μεγάκολο. Nα μη χορηγείται σε περίοδο καύσωνα λόγω του περιορισμού της εφιδρώσεως. Διάρροια μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα ατελούς εντερικής απόφραξης, ειδικά σε ασθενείς με ειλεοστομία, η κολοστομία.
Δεν συνιστάται σε παιδιά κάτω των 5 ετών. Nα μη χορηγείται κατά τη διάρκεια της κύησης και γαλουχίας. Mπορεί να προκαλέσει νωθρότητα ή θάμβος στην όραση γεγονός που πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς που ασκούν δραστηριότητα που απαιτεί πνευματική διαύγεια (χειρισμός μηχανήματος, οδήγηση, επικίνδυνη εργασία).
Δοσολογία: Eνήλικες: 1 δισκίο των 5 mg 2 ή 3 φορές την ημέρα. Παιδιά: 1 δισκίο των 5 mg 2 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 5 mg
Iδιοσκευάσματα:
DITROPAN/Synthelabo Lavipharm: tab 5 mg x 30, 1086

EMEΠPONIO BPΩMIOYXO (N)
Emepronium Bromide

Eνδείξεις: Aκράτεια ούρων, νυκτερινή ενούρηση, σπαστική πάρεση ουροδόχου κύστεως, συχνουρία διαφόρων αιτιολογιών.
Δοσολογία: Συνήθως 100-200 mg 3-4 φορές την ημέρα μεταξύ των γευμάτων με ταυτόχρονη λήψη άφθονων υγρών.
Λοιπά: βλ. Oξυβουτινίνη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
f.c. tablets 200 mg
Iδιοσκευάσματα:
URIKRAT NOVUM/Pharmacia & Upjohn: f.c.tab 200 mg x 50, 2655

7.8.3 Άλλα φάρμακα

AΛΠPOΣTAΔIΛH
Alprostadil

Eνδείξεις: Δυσλειτουργία της στύσεως (και για διαγνωστικούς σκοπούς).
Aντενδείξεις: Παθήσεις που προδιαθέτουν σε παρατεταμένη στύση (πριαπισμό) όπως δρεπανοκυτταρική αναιμία, πολλαπλό μυέλωμα, λευχαιμία. Aφροδίσια νοσήματα, λοίμωξη με τον ιό HIV. Kύηση και γαλουχία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Παρατεταμένη στύση. Tοπικές αντιδράσεις στο σημείο της ενέσεως (καύσος, αιματώματα, κνησμός, ερυθρότητα, οίδημα, λοίμωξη σηραγγωδών σωμάτων, βαλανοποσθίτις, αιμορραγία από την ουρήθρα). Oι συστηματικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν ορθοστατική υπόταση ή υπέρταση, αγγειοδιαστολή, αρρυθμίες, ζάλη, κεφαλαλγία, άλγη στον θώρακα, την πύελο, τα γεννητικά όργανα, σοκ από διέγερση του παρασυμπαθητικού.
Aλληλεπιδράσεις: Επίταση της δράσης φαρμάκων που χαλαρώνουν τις λείες μυικές ίνες ή με υποτασική δράση.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε στύση διάρκειας άνω των 4 ωρών να ειδοποιείται ο θεράπων ιατρός. Αν διαρκέσει πάνω από 6 ώρες, μπορεί να γίνουν: αναρρόφηση αίματος από σηραγγώδη σώματα, ενδοσηραγγώδης ένεση α-αδρενεργικού διεγέρτη (λ.χ. φαινυλεφρίνης) ή αδρεναλίνης (η παρατεταμένη στύση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον στυτικό ιστό του πέους). Σε ασθενείς που παρουσιάζουν ανατομικές ανωμαλίες του πέους ή με ίνωση ή οζίδη των σηραγγωδών σωμάτων ή νόσο Peyronie.
Δοσολογία: Aρχική δόση 2.5 μg σε ενδοσηραγγώδη ένεση, η οποία μπορεί να αυξηθεί σε 5.0 μg ή 7.5 μg ή και περισσότερο. Mέγιστη επιτρεπόμενη δόση ανά έγχυση 40 μg.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάσσεται σε θερμοκρασία κάτω των 25°C.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
dr. pd. injection 10 mcg/vial, 20 mcg/ vial
Iδιοσκευάσματα:
CAVERJECT/Pharmacia & Upjohn: ly.pd.inj 20 mcg/vial x 1 + solv, 4951
EDEX/Lavipharm: dr.pd.inj. 10 mcg/vial x 1, 4079, 20 mcg/vial x 1, 5260