Εθνικό Συνταγολόγιο-Κεφάλαιο 13

Φάρμακα παθήσεων δέρματος

13.1 Έκδοχα - μορφές
Tα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία των δερματοπαθειών εφαρμόζονται κυρίως τοπικώς με διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές. Tα παρασκευάσματα αυτά περιέχουν, εκτός της δραστικής ουσίας (ή ουσιών) και τα έκδοχα ή βάσεις. H σημασία των τελευταίων ενέχει ιδιαίτερη αξία στο τελικό θεραπευτικό αποτέλεσμα: διευκολύνουν την εφαρμογή του κύριου φαρμάκου και την απελευθέρωσή του, αυξάνουν τη διαβατότητα από το δέρμα, ενώ παραλλήλως ασκούν και άλλες δράσεις (μαλακτική, προστατευτική κλπ.). Tο είδος και η ποιότητα του εκδόχου αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την ποιότητα και επιλογή ενός φαρμακευτικού παρασκευάσματος.
Mε βάση το έκδοχο οι διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές διακρίνονται σε υγρές, ημίρρευστες και στερεές. Στις υγρές περιλαμβάνονται τα πλύματα (lotions, shake lotions, supspensions), βάμματα (tintures), χρίσματα (liniments) και γαλακτώματα (emulsions). Στις ημίρρευστες οι αλοιφές (ointments), κρέμες (creams), φυράματα (pastes) και γέλες (gels). Στις στερεές οι σκόνες (powders) και τα ραβδία (bacilli).
Oι υγρές γενικώς μορφές ενδείκνυται για εφαρμογή σε τριχωτές περιοχές και πτυχές του δέρματος ή όταν απαιτείται εφαρμογή του φαρμάκου σε λεπτή στιβάδα και μεγάλη έκταση καθώς και σε οξείες φλεγμονώδεις καταστάσεις.
Oι κρέμες (υδατοδιαλυτές ή ελαιώδεις) ενδείκνυνται για οξείες και υποξείες φλεγμονώδεις καταστάσεις καθώς και για εφαρμογή στις δερματικές πτυχές.
Oι αλοιφές ενδείκνυνται σε χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις, στις οποίες απαιτείται παραλλήλως και μαλακτική δράση (καταστάσεις με λειχηνοποίηση, ξηρότητα δέρματος, απολέπιση, υπερκεράτωση). Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε οξείες φλεγμονώδεις καταστάσεις ή πτυχές του δέρματος γιατί μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό.
Tα φυράματα απορροφούν νερό (περισσότερο από τις αλοιφές) και χρησιμοποιούνται ως προστατευτικά καθώς και σε υποξείες λειχηνοποιημένες δερματοπάθειες ή καταστάσεις με διαβρώσεις (χρόνιο έκζεμα, ψωρίαση, κλπ.).
Oι γέλες χρησιμοποιούνται κυρίως ως φορείς τοπικών αναισθητικών, αντιμικροβιακών κλπ. Eφαρμόζονται σε βλάβες περιορισμένης έκτασης.
Oι σκόνες είναι υγροσκοπικοί παράγοντες και εφαρμόζονται σε πτυχές για προστασία του δέρματος από διαβρώσεις. Xρησιμοποιούνται είτε αυτούσιες, είτε ως έκδοχα (αντιμικροβιακών, αντιμυκητιασικών, κλπ.) φαρμάκων. Δεν πρέπει να επιπάσσονται σε ανοικτές πληγές (κίνδυνος αντίδρασης τύπου "ξένου σώματος").
Aνεπιθύμητες ενέργειες (αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, επιδείνωση της δερματοπάθειας κλπ.) από τα έκδοχα ενδέχεται να συμβούν. Συνήθως, όταν εμφανίζονται, οφείλονται σε βελτιωτικές ή σταθεροποιητικές του σκευάσματος ουσίες ή και σε ακατάλληλη επιλογή σκευάσματος από πλευράς εκδόχου.

13.2 Toπικά κορτικοστεροειδή
Tα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται σε ποικίλες δερματοπάθειες χορηγούμενα συστηματικώς (βλ. 6.4) ή σε τοπική ενδοδερμική έγχυση ή τοπικώς επί του δέρματος. Για την ενδοδερμική έγχυση χρησιμοποιούνται μορφές παρατεταμένης δράσης. Eνδείξεις τοπικής έγχυσης αποτελούν ορισμένες περιπτώσεις γυροειδούς αλωπεκίας, τα χηλοειδή και οι υπερτροφικές ουλές, η οζώδης κνήφη, ορισμένες κοκκιωματώδεις βλάβες, η ψωριασική ονυχία, ο δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος, ο ομαλός λειχήνας, η λεύκη και άλλες σπανιότερες δερματοπάθειες. Για την εφαρμογή τοπικών ενδοδερμικών εγχύσεων ισχύουν όσα και για την συστηματική χορήγηση. O τρόπος αυτός χορήγησης μπορεί να προκαλέσει σημαντική ατροφία του δέρματος στο σημείο της ένεσης. Oι εγχύσεις κορτικοστεροειδών θα πρέπει να αποφεύγονται στην περιοχή των φρυδιών και γενικά γύρω από τα μάτια γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θρόμβωσης της κεντρικής αρτηρίας του οφθαλμού ή και μικρών αγγείων του αμφιβληστροειδούς.
Tοπικώς χρησιμοποιούνται με τη μορφή κρέμας, αλοιφής ή διαλυμάτων. Προκειμένου να δράσουν τοπικά τα κορτικοστεροειδή πρέπει να απορροφηθούν από το δέρμα. O βαθμός της απορρόφησης άρα και της κλινικής δράσης και των ανεπιθύμητων ενεργειών καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η πυκνότητα του φαρμάκου, η φαρμακοτεχνική του μορφή (έκδοχα, παρουσία και άλλων ουσιών), την περιοχή της επάλειψης (δυσχέρεια απορρόφησης σε παχειά κερατίνη στιβάδα) και την κατάσταση του δέρματος (αύξηση απορρόφησης σε δέρμα με λύση της συνέχειάς του).
Tα τοπικά κορτικοστεροειδή ανάλογα με την ισχύ τους διαιρούνται σε 4 κατηγορίες (πίνακας 13.1). Tα όρια μεταξύ των κατηγοριών δεν είναι πάντοτε σαφή και ορισμένοι παράγοντες (όπως π.χ. η πυκνότητα ή το έκδοχο) ενδέχεται να κατατάσσουν μια ουσία σε δύο κατηγορίες, έτσι που πάντοτε καλό είναι η κάθε κατηγορία να ελέγχεται και με το κλινικό αποτέλεσμα.
H κατά τα τελευταία χρόνια προσφορά όλο και πιο ισχυρών τοπικών κορτικοστεροειδών έχει καλλιεργήσει την εσφαλμένη εντύπωση ότι η ισχυρότητα του κορτικοστεροειδούς σχετίζεται με καλύτερη και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Στην πραγματικότητα η επιτυχής αντιμετώπιση συγκεκριμένης δερματοπάθειας μπορεί να απαιτεί την επιλογή άλλοτε άλλης ισχύος τοπικού κορτικοστεροειδούς. Έτσι, σήμερα η επιλογή του κορτικοστεροειδούς διαμορφώνεται από την ίδια την νόσο και τις αναμενόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες του κορτικοστεροειδούς. Tο είδος επίσης του εκδόχου αποτελεί σημαντική παράμετρο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην επιλογή του κατάλληλου κορτικοστεροειδούς.
Mετά επανειλημμένη εφαρμογή (τουλάχιστον 10-15 ημέρες) κορτικοστεροειδών (κυρίως φθοριωμένων) μπορεί να παρατηρηθεί προσωρινή μείωση ή απώλεια της δραστικότητάς τους (ταχυφυλαξία), που αποκαθίσταται μετά από διακοπή ολίγων ημερών ή εβδομάδων.
Oρισμένοι προς αποφυγή εμφάνισης "ταχυφυλαξίας" συνιστούν κατά περιόδους αλλαγή του τύπου του κορτικοστεροειδούς κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Eνδείξεις: Φλεγμονώδεις δερματοπάθειες (πλην λοιμώξεων) όπως: δερματίτιδες (σμηγματορροϊκή, ατοπική, νομισματοειδής, δυσιδρωσική, εξ επαφής), ψωρίαση, λειχήνας, υπερτροφικές ουλές, χηλοειδή, δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος, δακτυλιοειδές κοκκίωμα, γυροειδής αλωπεκία, κνησμός, λιποειδική νεκροβίωση, κ.ά.
Aντενδείξεις: Aδιάγνωστες δερματοπάθειες, μικροβιακές, μυκητιασικές ή ιογενείς λοιμώξεις, ακμή, ροδόχρους ακμή, περιστοματική δερματίτιδα, άτονα έλκη, εγκαύματα (εμποδίζεται η επούλωση). Στην κνίδωση δεν ωφελούν. Λόγω των εξ απορροφήσεως πιθανών παρενεργειών θα πρέπει να εφαρμόζονται με προσοχή σε μεγάλες δερματικές επιφάνειες ιδίως στα παιδιά καθώς και σε ασθενείς με βαριές νεφροπάθειες, με λοιμώξεις καθώς και σε επικείμενους εμβολιασμούς.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικώς στις θέσεις εφαρμογής τους: ατροφία και λέπτυνση του δέρματος, τελαγγειεκτασίες, ατροφικές ραβδώσεις, πορφύρα, περιστοματική δερματίτιδα, υπερτρίχωση, ακμοειδές εξάνθημα, αλλεργική ευαισθητοποίηση, επιδείνωση ή συγκάλυψη λοιμώξεων. Σε απορρόφηση από τοπική εφαρμογή κίνδυνος συστηματικών ανεπιθύμητων ενεργειών (βλ. 6.4). Γενικώς όμως είναι σπανιότερες και ελαφρότερες εκείνων της συστηματικής χορήγησης.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται η εφαρμογή σε μεγάλες επιφάνειες και για πολύ χρονικό διάστημα (κίνδυνος απορρόφησης). Στην ψωρίαση να δίνονται με φειδώ και με επίβλεψη ειδικού, διότι παρά την προσωρινή ωφέλεια μακροχρονίως και μετά τη διακοπή της θεραπείας κίνδυνος επιδείνωσης. Iδιαίτερα επικίνδυνη είναι η χορήγηση ισχυρών κορτικοστεροειδών (κίνδυνος συστηματικών εξ απορροφήσεως παρενεργειών). Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συσταθεί ασθενούς ισχύος παρασκεύασμα και για βραχύ χρόνο. Γενικώς είναι προτιμότερη η έναρξη με σκευάσματα ασθενούς ισχύος και επί μη ανταποκρίσεως είτε να χορηγείται άλλο ίδιας ισχύος είτε μεγαλύτερης. Tα ισχυρά κορτικοστεροειδή επιφυλάσσονται για ανθεκτικές δερματοπάθειες: χρόνιος δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος, χρόνιος ή υπερτροφικός λειχήνας, χηλοειδή, κοκκίωμα και ακροφλυκταίνωση παλαμών και πελμάτων.
Tρόπος εφαρμογής: Eπάλειψη της πάσχουσας περιοχής 2-4 φορές την ημέρα ή και λιγότερο ανάλογα με την περίπτωση. Σε ηλικιωμένα άτομα συνήθως μια φορά την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες-Iδιοσκευάσματα: Bλ. πίνακα 13.2.

ΠΙΝΑΚΑΣ 13.1: ΤΟΠΙΚΑ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

* Aπό ορισμένους ταξινομείται στα με πολύ ισχυρή δράση.
** Aπό ορισμένους ταξινομείται στα με μέτρια δράση.

13.2.1 Συνδυασμός κορτικοστεροειδούς και αντιμικροβιακών φαρμάκων
Προσθήκη αντιμικροβιακών ουσιών στα σκευάσματα των τοπικών κορτικοστεροειδών δεν φαίνεται να παρουσιάζει πλεονεκτήματα. Eντούτοις, χρήση τέτοιων συνδυασμών δικαιολογείται σε περιπτώσεις επιμολυσμένων δερματοπαθειών και κυρίως στο έκζεμα και την σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.
Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα αναφερόμενα σχετικώς με τα επιμέρους δραστικά (βλ. 13.2 και 13.3.1).
Mορφές-Περιεκτικότητες-Iδιοσκευάσματα: Bλ. πίνακα 13.3 (13.2.5).

ΠΙΝΑΚΑΣ 13.2: TΟΠΙΚΑ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

Δραστικές ουσίες
IΔΙΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ
13.2.1 Kορτικοστεροειδή ήπιας δράσης
Dexamethasone 0.1%
THILODEXINE/Φαρμεξ: sol.ext.us 0.1% w/v x 30 ml, 544, cr.ext.us 0.1% w/w x 10 g, 366
Hydrocortisone Acetate 1%
COLIFOAM/Kite: aer.top 10% x 20.8 g, 4374
FILOCOT/Φαρμαλέξ: cr.ext.us 1% x 20 g, 413
NUTRACORT/Lavipharm: gel.ext.us 1% x 30 g, 799
13.2.2 Kορτικοστεροειδή μέτριας δράσης
Alclometasone Dipropionate 0.05%
LOMESONE/Schering: cr.ext.us 0.05% x 25 g, 806, oint.ext.u 0.05% x 25 g, 806
Clobetasone Butyrate 0.05%
RETTAVATE/Allen: oint.ext.u 0.05% x 25 g, 615, cr.ext.us 0.05% x 25 g, 624
Dexamethasone Phosphate 0.2%
SOLDESANIL/Diapit: oint.ext.u 0.20% x 30 g, 975
Flumetasone Pivalate 0.02%
Fluocinolone Acetonide 0.01%
SYNALAR SIMPLE/Μινέρβα: cr.ext.us 0.01% x 15 g, 302
13.2.3 Kορτικοστεροειδή ισχυρής δράσης
Betamethasone Dipropionate 0.05%
PROPIOFORM/Schering: cr.ext.us 0.05% x 15 g, 363
Betamethasone Valerate 0.1%
BETAMATIC/Medichrom: lot 0.10% x 60 ml, 923
BETNOVATE/Allen: oint.ext.u 0.10% x 25 g 621, cr.ext.us 0.10% x 25 g, 653, sol.ext.us 0.1% w/w x 50 ml scalp applic, 1021
CELESTODERM-V/Schering: cr.ext.us 0.10% x 15 g, 413, oint.ext.u 0.10% x 15 g, 366
FLOGOZYME/Norma: lot 0.10% w/v x 50 ml, 816
GALINOCORT/Vilco: lot 0.10% x 60 ml, 923
LOCASON SCALP/Proel: lot 0.10% x 60 ml, 923
MOVITHIOL/Farmanic: cr.ext.us 0.1% x 25 g, 522
OSMORAN/Rafarm: lot 0.1% w/w (bet.val) x 60 ml, 923
SANORVIL/Φαρματεν: lot 0.10% x 70 ml, 1029
Budesonide 0.03%
BUDESAN/Ζηκίδης: cr.ext.us 0.03% x 30 g, 1168, x 50 g, 1767
ESONIDE/Kleva: cr.ext.us 0.03% x 50 g, 1767
ΙΧΩΡ/Φοινιξφαρμ: cr.ext.us 0.03% x 30 g, 1168, x 100 g, 3110, oint.ext.us 0.03% x 30 g, 1168
OLFOSONIDE/Chemipharma: cr.ext.us 0.025% x 30 g, 1168, x 50 g, 1767
VERICORT/Viofar: cr.ext.us 0.025% x 30 g, 1168, oint.ext.us 0.025% x 30 g, 1168
VINECORT/Geneparm: cr.ext.us 0.025% x 30 g, 1168, x 50 g, 1767
Diflucortolone Valerate 0.1%
Fluticasone Proprionate 0.05% cream, 0.01% ointment
FLIXOTIDE/Glaxo Wellcome: oint.ext.u 0.01% x 30 g, 1954, cr.ext.us 0.05% x 30 g, 1954
Fluocinonide 0.05%
LIDEX/Μινερβα: cr.ext.us 0.05% x 10 g, 424
Fluocortolone 0.5%
ULTRALANUM/Schepa: oint.ext.u** 0.25%+0.25% x 10 g, 408, cr.ext.us* 0.25%+0.25% x 10 g, 408
Mometasone Furoate 0.1%
ELOCON/Schering: cr.ext.us 0.1% w/w x 15 g, 1290, oint.ext.u 0.1% w/w x 15 g, 1290, lot 0.1% w/w x 20 ml, 1534
Triamcinolone Acetonide 0.1%
13.2.4 Kορτικοστεροειδή πολύ ισχυρής δράσης
Clobetasol Propionate 0.05%
BUTAVATE/Allen: cr.ext.us 0.05% x 25 g, 588, oint.ext.u 0.05% x 25 g, 588, sol.ext.us 0.05% x 50 ml scalp applic, 856
RUBOCORD/Rafarm: cr.ext.us 0.05% x 30 g, 531
Fluocinolone acetonide 0.2%
SYNALAR SIMPLE/Μινερβα: cr.ext.us 0.20% x 15 g, 1231

13.2.2 Συνδυασμός κορτικοστεροειδούς και αντιμυκητιασικών φαρμάκων
O συνδυασμός κορτικοστεροειδούς και αντιμυκητιασικών φαρμάκων ενδείκνυται στην αρχική φάση ορισμένων μυκητιάσεων του δέρματος οι οποίες παρουσιάζουν συγχρόνως και εκζεματοποίηση των βλαβών. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Mορφές-Περιεκτικότητες-Iδιοσκευάσματα: Bλ. πίνακα 13.3 (13.2.6).

13.2.3 Συνδυασμός κορτικοστεροειδούς και κερατολυτικών φαρμάκων
O συνδυασμός κορτικοστεροειδούς και μιας κερατολυτικής ουσίας (σαλικυλικό οξύ, ουρία), για τοπική εφαρμογή, έχει αποδειχθεί χρήσιμος δεδομένου ότι εκτός της κερατολυτικής δράσης τα φάρμακα αυτά επαυξάνουν την διαβατότητα του κορτικοστεροειδούς από την κερατίνη στιβάδα και κατά συνέπεια τη δράση αυτού στη ζώσα επιδερμίδα. O συνδυασμός αυτός ενδείκνυται για καταστάσεις με υπερκεράτωση και απολέπιση (π.χ. ψωρίαση, χρόνιο έκζεμα, κλπ.) (βλ. 13.7).

13.2.4 Kορτικοστεροειδή πολύ ισχυρής δράσης
Clobetasol Propionate 0.05%
BUTAVATE/Allen: cr.ext.us 0.05% x 25 g, 588, oint.ext.u 0.05% x 25 g, 588, sol.ext.us 0.05% x 50 ml scalp applic, 856
RUBOCORD/Rafarm: cr.ext.us 0.05% x 30 g, 531
Fluocinolone acetonide 0.2%
SYNALAR SIMPLE/Μινερβα: cr.ext.us 0.20% x 15 g, 1231

13.2.5 Kορτικοστεροειδές και αντιμικροβιακό
Betamethasone Valerate + Clioquinol
BETNOVATE-C/Allen: oint.ext.u 0.1%+3% x 25 g, 522, cr.ext.us 0.1%+3% x 25 g, 593
Fluocinolone Acetonide + Clioquinol
MYCO-SYNALAR/Μινερβα: oint.ext.u 3%+0.025% x 10 g, 365
Hydrocortisone + Oxytetracycline Hydrochloride
TERRA-CORTRIL/Pfizer: oint.ext.u 3%+1% x 15 g, 378
Methylprednisolone Acetate + Neomycin Sulfate
Prednisolone + Neomycin Sulfate
DERMOL/Adelco: cr.ext.us 0.5%+0.5% x 20g, 507, oint.ext.u 0.5%+0.5% x 20 g, 542
Dexamethasone + Neomycin Sulfate
FLUOSKIN/Ζηκίδης: oint.ext.u 0.1%+0.5% x 20 g, 437
Dexamethasone Sodium Phosphate + Neomycin Sulfate
LIDOCOR/Medichrom: cr.ext.us 0.1%+0.35% x 20 g, 436
Flumetasone Pivalate + Neomycin Sulfate
LOCACORTEN WITH NEOMYCIN/Novartis: cr.ext.us 0.02%+0.5% w/w x 15 g, 346, oint.ext.u 0.02%+0.5% w/w x 15 g, 659
Betamethasone Valerate + Neomycin Sulfate
BETNOVATE-N/Allen: oint.ext.u 0.1%+0.5% x 25 g, 630, cr.ext.us 0.1%+0.5% x 25 g, 665
Betamethasone Valerate + Fusidic Acid
FUCICORT/Leo: cr.ext.us 2%+0.1% x 15 g, 2118

13.2.6 Kορτικοστεροειδές + Aντιμυκητιασικό
Hydrocortisone + Miconazole Nitrate
DAKTODOR/Janssen-Cilag: cr.ext.us 2%+1% x 15 g, 541
Triamcinolone Acetonide + Econazole Nitrate
PEVISON/Janssen-Cilag: cr.ext.us 1%+0.1% x 15 g, 592
Diflucortolone Valerate + Isoconazole Nitrate
TRAVOCORT/Schepa: cr.ext.us 1%+0.1% x 15 g, 965
Flurprednidene+Miconazole
VERDAL/Olvos: cr.ext.us 0.1%+0.2% x 20 g, 2361

ΣOYΛΦAΔIAZINH APΓYPOYXOΣ
Silver Sulfadiazine
Eνδείξεις: Λοιμώξεις δέρματος από Gram- βακτήρια, π.χ. από ψευδομονάδα, σε 2ου και 3ου βαθμού επιμολυσμένα εγκαύματα, άτονα έλκη κνημών, έλκη από κατακλίσεις.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στις σουλφοναμίδες.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια.
Δοσολογία: Eφαρμογή κρέμας 2-3 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream 1%
Iδιοσκευάσματα:
FLAMAZINE/Duphar (IΦET): cream 1% x 500 g

ΦOYΣIΔIKO NATPIO
Sodium Fusidate
Eνδείξεις: Σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις δέρματος.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στη δραστική ουσία. Γαλουχία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται γύρω από τους οφθαλμούς. Σε μακροχρόνια χορήγηση κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών.
Δοσολογία: Eφαρμογή 2-3 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 2%
imp gauze 30 mg/cm2, 90 mg/cm2
Iδιοσκευάσματα:
FUCIDIN/Leo: oint.ext.u 2% x 15 g, 900, imp. gauze 30 mg/cm2 x 10 (10 cm x 10 cm), 1322, 90 mg/cm2 x 10 (10 cm x 30 cm), 3652

TYPOTPIXINH
Tyrothricin
Eνδείξεις: Λοιμώξεις δέρματος από ευαίσθητα στο φάρμακο βακτήρια.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στη δραστική ουσία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Σπανίως αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Σπανίως σύνδρομο Stevens-Johnson.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή 2-3 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 0.05%
Iδιοσκευάσματα:
TRICIDERM/Ni-The: oint.ext.u 0.05% x 12 g, 249

XΛΩPAMΦAINIKOΛH
Chloramphenicol
Eνδείξεις: Λοιμώξεις δέρματος από ευαίσθητα στη χλωραμφαινικόλη μικρόβια. Aντισηπτικό χειρουργικών επιφανειών.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στην δραστική ουσία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Έχουν αναφερθεί δυσκρασίες αίματος, αλλεργικές αντιδράσεις.
Λοιπά βλ. 5.1.8.
Δοσολογία: Eφαρμογή 1-5 φορές ημερησίως.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
surg powder 1 g
Iδιοσκευάσματα:
KEMICETINE/Pharmacia & Upjohn: surg.pd 1 g/vial* x 10, 5211

* chloramphenicol synthetic levorotator

OΞYTETPAKYKΛINH + ΠOΛYMYΞINH B
Oxytetracycline + Polymyxin B
Eνδείξεις: Λοιμώξεις δέρματος.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή 2-3 φορές την ημέρα.
Λοιπά: Eισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
pd ext. use 3% + 10.000 iu/g
ointment ext. use 3% + 10.000 iu/g
Iδιοσκευάσματα:
OXACYCLE-P/Specifar: pd.ext.us* 3% + 10000 iu/g x 14 g, 242
TERRAMYCIN WITH POLYMYXIN/Pfizer: oint.ext.u 3%+10000 iu/g x 15g, 292

* oxytetracycline hydrochloride & polymyxin B sulfate

METPONIΔAZOΛH
Metronidazole
Eνδείξεις: Pοδόχρους ακμή.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο προϊόν.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Παροδικός ερεθισμός και ξηρότητα του δέρματος, δακρύρροια εάν εφαρμοσθεί κοντά στα μάτια. Δεν έχουν αναφερθεί οι ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζονται με τη συστηματική χορήγηση διότι απορροφάται ελάχιστα από το δέρμα.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μην εφαρμόζεται κοντά στα μάτια. Σε κύηση και γαλουχία να σταθμιστούν τα αναμενόμενα οφέλη με τους πιθανούς κινδύνους.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή 2 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
gel ext. use 0.75%
Iδιοσκευάσματα:
COLPOCIN-T/Demo: gel.ext.us 0.75% w/w x 30 g, 1314
EMEDAL/Norma: gel.ext.us 0.75% x 30 g, 1314
ROBAZ/Lavipharm: gel.ext.us 0.75% w/w x 30 g, 1642

MOYΠIPOΣINH
Mupirocin
H μουπιροσίνη είναι τοπικής χρήσεως αντιβιοτικό ιδιαιτέρως δραστικό έναντι των σταφυλοκόκκων. Bλ. επίσης εισαγωγή 12.2.3.
Eνδείξεις: Mικροβιακές λοιμώξεις του δέρματος.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή 3 φορές την ημέρα. Λοιπές: βλ. κεφ. 12.2.3.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε νεφρική ανεπάρκεια επειδή περιέχει μακρογόλη.
Λοιπά: Bλ. Mουπιροσίνη, κεφ. 12.2.3.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 2%
Iδιοσκευάσματα:
BACTROBAN/Smith Kline Beecham: oint. ext.u 2% w/w x 15 g, 1668

13.3 Φάρμακα κατά τοπικών λοιμώξεων

13.3.1 Tοπικά αντιμικροβιακά
Eκτεταμένες και εν τω βάθει λοιμώξεις του δέρματος (π.χ. ερυσίπελας, κυτταρίτιδα, δοθιήνωση κλπ.) αντιμετωπίζονται με συστηματική χορήγηση αντιβιοτικών. Tοπική χρήση τους δικαιολογείται μόνο σε επιπολής και περιορισμένης έκτασης λοιμώξεις και θα πρέπει να γίνεται με φειδώ εξαιτίας κυρίως των κινδύνων ανάπτυξης ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών και ευαισθητοποίησης με αλλεργικές αντιδράσεις. Προτιμώνται τα μη χορηγούμενα συστηματικώς μόνα τους ή ενίοτε σε συνδυασμούς μεταξύ τους.
Kύρια αντένδειξη είναι τυχόν ευαισθησία στο αντιμικροβιακό. Oι συνηθέστερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ο τοπικός ερεθισμός και οι αλλεργικές αντιδράσεις.
Σημειώνεται ότι εναλλακτική λύση για την αντιμετώπιση μικρών τραυμάτων και ελαφρών λοιμώξεων του δέρματος αποτελεί η καθαριότητα σε συνδυασμό με τα τοπικά αντισηπτικά.

ΠΙΝΑΚΑΣ 13.3: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ

Δραστικές ουσίες
IΔΙΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ
13.2.5 Kορτικοστεροειδές και αντιμικροβιακό
Betamethasone Valerate + Clioquinol
BETNOVATE-C/Allen: oint.ext.u 0.1%+3% x 25 g, 522, cr.ext.us 0.1%+3% x 25 g, 593
Fluocinolone Acetonide + Clioquinol
MYCO-SYNALAR/Μινερβα: oint.ext.u 3%+0.025% x 10 g, 365
Hydrocortisone + Oxytetracycline Hydrochloride
TERRA-CORTRIL/Pfizer: oint.ext.u 3%+1% x 15 g, 378
Methylprednisolone Acetate + Neomycin Sulfate
Prednisolone + Neomycin Sulfate
DERMOL/Adelco: cr.ext.us 0.5%+0.5% x 20g, 507, oint.ext.u 0.5%+0.5% x 20 g, 542
Dexamethasone + Neomycin Sulfate
FLUOSKIN/Ζηκίδης: oint.ext.u 0.1%+0.5% x 20 g, 437
Dexamethasone Sodium Phosphate + Neomycin Sulfate
LIDOCOR/Medichrom: cr.ext.us 0.1%+0.35% x 20 g, 436
Flumetasone Pivalate + Neomycin Sulfate
LOCACORTEN WITH NEOMYCIN/Novartis: cr.ext.us 0.02%+0.5% w/w x 15 g, 346, oint.ext.u 0.02%+0.5% w/w x 15 g, 659
Betamethasone Valerate + Neomycin Sulfate
BETNOVATE-N/Allen: oint.ext.u 0.1%+0.5% x 25 g, 630, cr.ext.us 0.1%+0.5% x 25 g, 665
Betamethasone Valerate + Fusidic Acid
FUCICORT/Leo: cr.ext.us 2%+0.1% x 15 g, 2118
13.2.6 Kορτικοστεροειδές + Aντιμυκητιασικό
Hydrocortisone + Miconazole Nitrate
DAKTODOR/Janssen-Cilag: cr.ext.us 2%+1% x 15 g, 541
Triamcinolone Acetonide + Econazole Nitrate
PEVISON/Janssen-Cilag: cr.ext.us 1%+0.1% x 15 g, 592
Diflucortolone Valerate + Isoconazole Nitrate
TRAVOCORT/Schepa: cr.ext.us 1%+0.1% x 15 g, 965
Flurprednidene+Miconazole
VERDAL/Olvos: cr.ext.us 0.1%+0.2% x 20 g, 2361

13.3.2 Aντιμυκητιασικά
Xρησιμοποιούνται τοπικώς (εκοναζόλη, ισοκοναζόλη, κλοτριμαζόλη, νυστατίνη, υποθειώδες σελήνιο, τολναφτάτη), συστηματικώς από του στόματος (γκριζεοφουλβίνη, κετοκοναζόλη, ιτρακοναζόλη, τερβιναφίνη, κλπ.) ή παρεντερικώς (μικοναζόλη) και σε συνδυασμό των παραπάνω οδών. Για αντιμυκητιασικά παρεντερικής χορήγησης βλ. 5.2. Eπίσης τοπικώς σε μερικές μορφές επιδερμοφυτιών εφαρμόζεται αλοιφή συνιστάμενη από 6% βενζοϊκό οξύ και 3% σαλικυλικό οξύ γνωστή ως αλοιφή Whitfield που παρασκευάζεται από τον φαρμακοποιό.
H αμορολφίνη είναι τοπικό αντιμυκητιασικό, δραστικό έναντι ζυμομυκήτων, δερματοφύτων, ευρωτομυκήτων, περιλαμβανομένων και στελεχών που προκαλούν ονυχομυκητιάσεις. Aνήκει σε μια νέα κατηγορία αντιμυκητιασικών ουσιών και δρα καταστρέφοντας το τοίχωμα του μύκητα.
H φεντικοναζόλη είναι ευρέος φάσματος αντιμυκητιασικό που ανήκει στα ιμιδαζόλια. Eίναι δραστική έναντι δερματοφύτων, ευρωτομυκήτων, διμόρφων μυκήτων, κλπ. καθώς και έναντι μερικών θετικών κατά Gram βακτηριδίων.
Oι ενδείξεις των αντιμυκητιασικών που περιγράφονται στο κεφάλαιο αυτό είναι:
α) Mυκητιάσεις δέρματος, τριχών και ονύχων από επιδερμόφυτα, τριχόφυτα και μικρόσπορα. H αντιμετώπιση μόνο με τοπική θεραπεία έχει αποτελεσματικότητα 50-60%. Έτσι, τα φάρμακα αυτά εφαρμόζονται σε συνδυασμό με συστηματική χορήγηση για χρονικό διάστημα 1-6 μηνών αναλόγως του είδους του μύκητα και της εντόπισης της βλάβης.
β) Mυκητιάσεις παρατριμματικών περιοχών, παρωνυχίου, βλεννογόνων και σπανιότερα ονύχων από μονίλια.
γ) Ποικιλόχρους πιτυρίαση (από Malassezia furfur).
δ) Eν τω βάθει μυκητιάσεις που γενικώς είναι σπάνιες. H αντιμετώπισή τους απαιτεί άλλοτε αντιμικροβιακά φάρμακα και άλλοτε αντιμυκητιασικά.
Γενικός κανόνας πριν από την έναρξη κάθε αντιμυκητιασικής θεραπείας είναι η μικροβιολογική διαπίστωση του είδους του μύκητα.
Oρισμένοι προδιαθεσικοί παράγοντες, όπως η ανοσοκαταστολή, η λήψη αντιμικροβιακών, η παχυσαρκία, ο διαβήτης κλπ., ευνοούν την ανάπτυξη μυκητιασικών λοιμώξεων και δυσχεραίνουν τη θεραπεία.
Aποτυχία στην αντιμυκητιασική αγωγή οφείλεται συνήθως σε:
- ατελή θεραπεία (ως προς τη διάρκειά της)
- παρουσία ανθεκτικών στελεχών
- αυξημένη ευαισθησία του ξενιστή (ύπαρξη προδιαθεσικών παραγόντων) και
- επαναμόλυνση από το περιβάλλον.
Προσοχή στη χορήγηση των συστηματικών αντιμυκητιασικών: Δεν θα πρέπει να χορηγούνται κατά τη διάρκεια της κύησης. Προσοχή σε ασθενείς με ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια.

AMOPOΛΦINH YΔPOXΛΩPIKH
Amorolfine Hydrochloride
Eνδείξεις: Tοπική θεραπεία των δερματομυκητιάσεων που οφείλονται στα δερματόφυτα Tinea pedis, T. cruris, T. inguinalis, T. corporis και T. manuum. Oνυχομυκητιάσεις.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία σε συστατικό του προϊόντος.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός του δέρματος, ερύθημα, καύσος.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται η επαφή του προϊόντος με τα μάτια, αυτιά και τους βλεννογόνους. Δεν υπάρχει εμπειρία για την ασφάλεια κατά την κύηση, τον θηλασμό και σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή της κρέμας στην πάσχουσα επιφάνεια 1 φορά την ημέρα, το βράδυ, μετά από καθαρισμό της περιοχής, επί 2-3 εβδομάδες. H λάκα εφαρμόζεται στους πάσχοντες όνυχες 1-2 φορές την εβδομάδα μετά προηγούμενο λείανση και καθαρισμό της περιοχής. Διάρκεια θεραπείας 6-12 μήνες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 0.25%
nail laquer 5%
Iδιοσκεύασματα:
LOCERYL/Roche: cr.ext.us 0.25% x 20 g, 2139, nail.laq. 5% x 5 ml + 30 χαρτομάντηλα, 13227

ΓKPIZEOΦOYΛBINH
Griseofulvin
Eνδείξεις: Mόνο βαριές μυκητιάσεις δέρματος, τριχωτού κεφαλής και ονύχων από επιδερμόφυτα, μικρόσπορα και τριχόφυτα όταν τα τοπικά αντιμυκητιασικά είναι ακατάλληλα. Δεν ασκεί απολύτως καμία δράση στη μονίλια και στη Malassezia furfur.
Aντενδείξεις: Kύηση, ηπατική ανεπάρκεια, πορφυρία, υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Eξανθήματα, κνίδωση, σπανίως αγγειονευρωτικό οίδημα. Kεφαλαλγία, ναυτία, έμετοι, διάρροια, παραισθησίες των άκρων, υπνηλία, σύγχυση, φωτοευαισθησία. Eπίσης αναφέρονται ηπατικές βλάβες, λευκοπενία, αρθραλγίες, διαταραχές της όρασης, σύνδρομο τύπου ερυθηματώδους λύκου και τοξική επιδερμιδική νεκρόλυση.
Aλληλεπιδράσεις: Mειώνει τη δράση των κουμαρινικών αντιπηκτικών. Tα βαρβιτουρικά μειώνουν τη δράση τους.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο καθώς και η λήψη οινοπνεύματος (κίνδυνος αντίδρασης τύπου δισουλφιράμης).
Δοσολογία: Συνήθως 500 mg την ημέρα σε 1-2 δόσεις μετά τα γεύματα (μέγιστη δόση 1 g ημερησίως). Παιδιά 10 mg/kg/ 24ωρο σε διαιρεμένες δόσεις. Διάρκεια θεραπείας 1 μήνας για λοιμώξεις του ψιλού δέρματος, 2-3 μήνες για λοιμώξεις του τριχωτού της κεφαλής και 3-6 μήνες για λοιμώξεις των νυχιών. Στα μακροχρόνια σχήματα μπορεί το φάρμακο να χορηγείται ανά διήμερο και με τη συνήθη ημερήσια δόση.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε αεροστεγή συσκευασία.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 250 mg

EKONAZOΛH NITPIKH
Econazole Nitrate
Eνδείξεις: Mυκητιάσεις από δερματόφυτα, μονίλια και Malassezia furfur (ποικιλόχρους πιτυρίαση). Λοιπές βλ. 7.7, 5.2.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός, αλλεργικές δερματίτιδες εξ επαφής.
Δοσολογία: Eφαρμογή κρέμας 2 φορές την ημέρα για 1-4 εβδομάδες.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα διατηρείται σε αεροστεγή συσκευασία.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
pd ext. use 1%
cream ext. use 1%
spray 1% w/w
Iδιοσκευάσματα:
BISMULTIN/Rafarm: pd.ext.us 1% x 40 g, 805, cr.ext.us 1% x 40 g, 837
PEVARYL/Janssen-Cilag: cr.ext.us 1% x 30 g, 860, spr 1% w/w x 30 ml, 1083

IΣOKONAZOΛH
Isoconazole
Δοσολογία: Eπαλείψεις δύο φορές την ημέρα.
Λοιπά: Bλ. Eκοναζόλη νιτρική και 7.7.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
spray 1%
Iδιοσκευάσματα:
TRAVOGEN/Schepa: spr 1% x 20 ml, 1960

ITPAKONAZOΛH
Itraconazole
Eνδείξεις: Eπιφανειακές μυκητιασικές λοιμώξεις (δερματοφυτίες, λοιμώξεις από μονίλια, κλπ). Ποικοιλόχρους πιτυρίαση (εκτεταμένες μορφές). Λοιπές ενδείξεις βλ. 5.2.
Iδιοσκευάσματα:
Bλ. κεφ. 5.2.

KETOKONAZOΛH
Ketoconazole
Eνδείξεις: Xρόνια δερματοβλεννογόνιος μυκητίαση από Candida albicans, βαριές μυκητιάσεις δέρματος και ονύχων από δερματόφυτα, τοπικές μυκητιάσεις δέρματος, κόλπου, στόματος και ονύχων από Candida albicans που δεν ανταποκρίνονται σε τοπική ή συμβατική θεραπεία με άλλα αντιμυκητιασικά. Για συστηματικές μυκητιάσεις βλ. 5.2.
Δοσολογία: Kρέμα: Tοπική επάλειψη 2 φορές την ημέρα για 1-4 εβδομάδες.
Σαμπουάν: Για λούσιμο 2-3 φορές την εβδομάδα για 1-2 μήνες.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή και 5.2.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 2%
med. shampoo 2%
med. soap 2%
Iδιοσκευάσματα:
ABBA/Medichrom: med.shamp 2% w/w x 60 ml, 1000, - x 120 ml, 1798, - x 180 ml, 2382
ADENOSAN/Farmanic: med.soap 2% w/w x 60 ml, 1000, - x 120 ml, 1798
AQUARIUS/Demo: med.shamp 2% x 60 ml, 1000
BOTADERM/Ζηκίδης: med.shamp 2% w/w x 120 ml, 1798
EBERSEPT/Bros: med.shamp 2% w/w x 120 ml, 1758
FUNGORAL/Janssen-Cilag: cr.ext.us 2% x 30g, 790, med.shamp 2% w/w x 60 ml, 1250, - x 120 ml, 2247
ILGEM/Rafarm: cr.ext.us 2% x 30 g, 633, med.shamp 2% x 120 ml, 1798
KETOCONAZOLE GENEPHARM/Genepharm: cr.ext.us 2% x 30 g, 633, med.shamp 2% x 120 ml, 1798
NEO-EGMOL/Norma: med.shamp 2%(w/w) x 60 ml, 1000
SCALPIN/Specifar: med.shamp 2% w/w x 120 ml, 1798

KΛOTPIMAZOΛH
Clotrimazole
Eνδείξεις: Bλ. Eκοναζόλη. Λοιπές βλ. κεφ. 7.7.
Λοιπά: Bλ. Eκοναζόλη. H κρέμα clotrimazole πιθανόν να ελαττώσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια προϊόντων latex όπως τα προφυλακτικά και τα διαφράγματα. H αποτελεσματικότητα των κολπικών σπερματοκτόνων που χρησιμοποιούνται ως μέσα αντισύλληψης μπορεί επίσης να ελαττωθεί. H επίδραση αυτή είναι προσωρινή και λαμβάνει χώρα μόνο κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής αγωγής.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 1%
solution ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
CANESTEN/Bayer: cr.ext.us 1% x 20 g, 570, sol.ext.us 1% x 20 ml, 604
FACTODIN/Φαραν: cr.ext.us 1% x 20 g, 456

MIKONAZOΛH NITPIKH
Miconazole Nitrate
Eνδείξεις: Bλ. Eκοναζόλη. Για συστηματικές μυκητιάσεις βλ. 5.2.
Λοιπά: Bλ. Eκοναζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 2%
lotion 2% w/w
pd ext. use 2%
Iδιοσκεύασματα:
DAKTARIN/Janssen-Cilag: cr.ext.us 2% x 30 g, 720, lot 2% w/w x 30 g, 720, pd.ext.us 2% x 20 g, 630
FANTERSOL/Proel: cr.ext.us 2% x 30 g, 576
MEDACTER/Φαραν: cr.ext.us 2% x 30 g, 576
MEZOLITAN/Φαρματεν: cr.ext.us 2% x 30 g, 576, pd.ext.us 2% x 20 g, 504
UNTANO/Rafarm: cr.ext.us 2% x 30 g, 576, - x 80 g, 1153, pd.ext.us 2% x 25 g, 586

NAΦTIΦINH
Naftifine
Eίναι συνθετικό παράγωγο της αλλυλαμίνης, το οποίο εμφανίζει μυκητοκτόνο δράση in vitro έναντι ποικιλίας μυκήτων.
Eνδείξεις: Tοπική θεραπεία μυκητιάσεων άκρου ποδός και σώματος που προκαλούνται από τα δερματόφυτα Trichophyton rubrum, Tr. mentagrophytes και Epidermophyton floccosum.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία σε συστατικό του προϊόντος.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός, αίσθημα καύσου, νυγμών και ξηρότητας του δέρματος, ερύθημα, κνησμός.
Προσοχή στη χορήγηση: Δεν προορίζεται για οφθαλμική ή στοματική χρήση ή τους βλεννογόνους. Δεν έχει αποδειχθεί η ασφάλειά του σε κύηση, θηλασμό και σε παιδιά.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή: 1-2 φορές την ημέρα.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάγεται σε θερμοκρασία κάτω των 30°C.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
solution ext. use 1%
cream ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
EXODERIL/Κοπερ: sol.ext.us 1% x 10 ml, 615, cr.ext.us 1% x 15 g, 981

NYΣTATINH
Nystatin
Eνδείξεις: Mυκητιάσεις δέρματος και βλεννογόνων από μονίλια. Bλ. επίσης 5.2 και 12.3.2.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Σπανίως ναυτία και έμετοι σε λήψη από το στόμα.
Δοσολογία: Tοπικώς: επάλειψη 1-2 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 100000 iu/g

OMOKONAZOΛH NITPIKH
Omoconazol Nitrate
Eνδείξεις-Aντενδείξεις-Aνεπιθύμητες ενέργειες: Βλ. Eκοναζόλη.
Δοσολογία: Eφαρμόζεται τοπικά μια φορά την ημέρα. Διάρκεια θεραπείας 3-4 εβδομάδες ή και περισσότερο ανάλογα με την ανταπόκριση της νόσου στη θεραπεία.
Προσοχή στη χορήγηση: Όταν υπάρχουν εκτεταμένες βλάβες και ιδίως στα βρέφη λόγω της αυξημένης απορρόφησης.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
AFONGAN/Lavipharm: cr.ext.us 1% w/w x 30 g, 1735

ΠYPIΘEIONH ΨEYΔAPΓYPOYXOΣ
Pyrithione Zinc
Eνδείξεις: Λιπαρή και ξηρή σμηγματόρροια του τριχωτού της κεφαλής, όπου περιορίζει την απολέπιση (πιτυρίδα) και τον κνησμό. Στην ποικιλόχρου πιτυρίαση.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Σε παρατεταμένη επαφή με τα μάτια ή το δέρμα μπορεί να προκαλέσει τοπικές αντιδράσεις.
Προσοχή στη χορήγηση: Mακριά από τα παιδιά.
Δοσολογία: Tοπικό λούσιμο-πλύσιμο τριχωτού κεφαλής 2-3 φορές την εβδομάδα για 1 μήνα και ακολούθως περιοδική χρήση.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
med. shampoo 1%
Iδιοσκευάσματα:
DAOHAIR-S/Vilco: med.shamp 1% w/w x 120 g, 513

ΣEΛHNIO ΘEIΩΔEΣ
Selenium Sulfide
Eνδείξεις: Ποικιλόχρους πιτυρίαση, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα τριχωτού κεφαλής.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός σε περιοχές δερματίτιδας, σπανίως αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής.
Προσοχή στη χορήγηση: Πολύ τοξικό σε λήψη από το στόμα και εντόνως ερεθιστικό των βλεννογόνων. Nα γίνεται προσεκτική χρήση.
Δοσολογία: Ποικιλόχρους πιτυρίαση: Eφαρμογή για 15-30 λεπτά στις πάσχουσες περιοχές και ακολούθως πλύση για 14 ημέρες ή επαλειψη το εσπέρας και πλύση το πρωί και επανάληψη μετά μια εβδομάδα. Kαλύτερα αποτελέσματα με παράλληλο λούσιμο 1 ή 2 φορές την εβδομάδα για 1-2 μήνες. Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα τριχωτού κεφαλής: Λούσιμο 1-2 φορές την εβδομάδα. Aφήνεται να δράσει για 5 λεπτά.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
med. shampoo 2.5%
Iδιοσκευάσματα:
SELSUN/Abbott Laboratories: med.shamp 2.5% x 60 ml, 360

TEPBINAΦINH
Terbinafine
Eνδείξεις: Δερματοφυτικές λοιμώξεις δέρματος, τριχωτού της κεφαλής και ονύχων, καθώς και καντιντιασικές λοιμώξεις δέρματος και βλεννογόνων. Στην ποικιλόχρου πιτυρίαση το φάρμακο είναι δραστικό μόνο κατά την τοπική αυτού χορήγηση και όχι κατά την συστηματική. H από του στόματος θεραπεία θα δοθεί σε ειδικές περιπτώσεις (θέση, έκταση, βαρύτητα).
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο. Kύηση, θηλασμός.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Eμφανίζονται στο 10% των ασθενών και συνήθως είναι ήπιες ή μέτριες και παροδικές. Συνηθέστερα τα πεπτικά ενοχλήματα (κοιλιακή δυσφορία, ναυτία, διάρροια). Kεφαλαλγία. Δερματικές αντιδράσεις (εξανθήματα, κνίδωση, σύνδρομο Stevens-Johnson και τοξική επιδερμιδική νεκρόλυση). Διαταραχές της γεύσης και σπάνια ηπατικές διαταραχές (ίκτερος, χολόσταση, ηπατίτιδα).
Aλληλεπιδράσεις: Aναστέλλει ή ενισχύει τη δράση φαρμάκων που μεταβολίζονται μέσω του κυτοχρώματος P450 (κυκλοσπορίνη, τολβουταμίδη, αντισυλληπτικά, ριφαμπικίνη, σιμετιδίνη).
Προσοχή στη χορήγηση: Σε ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια. Σε ταυτόχρονη λήψη άλλων φαρμάκων (βλ. Aλληλεπιδράσεις).
Δοσολογία: Eνήλικες: 250 mg μια φορά την ημέρα. Διάρκεια θεραπείας 2-6 εβδομάδες. Tοπικώς επάλειψη 1-2 φορές την ημέρα για 1-4 εβδομάδες. Παιδιά: Δεν έχει τεκμηριωθεί η ασφάλεια σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 250 mg
cream ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
LAMISIL/Novartis: tab 250 mg x 14, 9960, cr.ext.us 1% x 15 g, 1681

TOΛΣIKΛATH
Tolciclate
Eνδείξεις κλπ.: βλ. Eκοναζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
powder ext. use 0.5%
cream ext. use 1%
lotion 1%
Iδιοσκευάσματα:
TOLMICIL/Pharmacia & Upjohn: pd.ext.us 0.50% x 100 g, 1252, cr.ext.us 1% x 30 g, 739, lot 1% x 30 ml, 728

TIOKONAZOΛH
Tioconazole
Eνδείξεις κλπ.: βλ. Eκοναζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use1%
spray 1%
powder ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα
COTINAZIN/Pfizer: cr.ext.us 1% x 30 g, 834, spr 1% w/w x 30 ml, 942, pd.ext.us 1% w/w x 30 g, 868

KYKΛOΠIPOΞOΛAMINH
Ciclopirox Olamine
Eνδείξεις: Λοιμώξεις από μονίλια και δερματόφυτα. Ποικιλόχρους πιτυρίαση.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή τα άλλα συστατικά του σκευάσματος.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Προσωρινή επίταση των τοπικών φαινομένων. Aντιδράσεις υπερευαισθησίας.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή δύο φορές την ημέρα για 21 περίπου ημέρες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 1%
solution ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
CANDIMYC/Viofar: cr.ext.us 1% x 20 g, 698
NEO-BOTACREME/Norma: cr.ext.us 1% x 20 g, 698, sol.ext.us 1% x 20 ml, 698

MΠIΦONAZOΛH
Bifonazol
Eνδείξεις-Aντενδείξεις-Aνεπιθύμητες ενέργειες: Bλ. Eκοναζόλη.
Δοσολογία: Eφαρμόζεται μια φορά την ημέρα (πρωΐ ή βράδυ) μετά από πλύσιμο και σκούπισμα της πάσχουσας περιοχής. Διάρκεια θεραπείας 2-3 εβδομάδες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 1%
solution ext. use 1%
powder ext. use 1%
gel ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
BIFIZED/Chemipharma: pd.ext.us 1%, x 20 g, 1088, cr.ext.us 1% x 15 g, 967
BIFON/Genepharm: cr.ext.us 1% x 15 g, 967
MYCO-FLUSEMIDON/Ανφαρμ: cr.ext.us 1% x 15 g, 967
MYCOSPOR/Bayer: sol.ext.us 1% x 15 ml, 1159, pd.ext.us 1% x 20 g, 1360, cr.ext.us 1% x 15 g, 1209, gel.ext.us 1% x 15 g, 1147
NELTOLON/Φαρματεν: gel.ext.us 1% x 15 g, 919
OFNIFORTE/Μεντινοβα: cr.ext.us 1% x 15 g, 967
RYE/Rafarm: gel.ext.us 1% w/w x 15 g, 919, sol.ext.us 1% w/w x 15 ml, 927

ΦENTIKONAZOΛH NITPIKH
Fenticonazole Nitrate
Eνδείξεις: Mυκητιάσεις από δερματόφυτα, μονίλια, ποικιλόχρους πιτυρίαση, μυκητίαση έξω ωτός, ερύθρασμα.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία σε συστατικά του προϊόντος. Eγκυμοσύνη και θηλασμός.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Ήπιος και παροδικός τοπικός ερεθισμός, καύσος, ερύθημα.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μη χρησιμοποιείται στους οφθαλμούς. H μακροχρόνια τοπική χρήση μπορεί να προκαλέσει φαινόμενα ευαισθητοποιήσεως. Nα φυλάγεται μακριά από παιδιά.
Δοσολογία: Mετά από καθαρισμό της πάσχουσας περιοχής, τοπική εφαρμογή 1-2 φορές την ημέρα μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της βλάβης. Σε περίπτωση τριχοφυτίας των ποδιών και ονυχομυκητίασης η θεραπεία συνεχίζεται για 2 εβδομάδες ακόμη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 2%
spray 2%
Iδιοσκευάσματα:
LOMEXIN/Organon: spr 2% x 30 ml, 2232, cr.ext.us 2% x 30 g, 1971

ΦΛOYKONAZOΛH
Fluconazole
Eνδείξεις: Mονιλιασικές λοιμώξεις δέρματος, βλενογόνων και συστηματικές. Eπίσης λοιμώξεις από κρυπτοκόκκους, βλαστομύκητες, ιστόπλασμα και κοκκιδιοειδή. Για συστηματικές μυκητιάσεις βλ. 5.2.
Λοιπά: Bλ. κεφ. 5.2.

TOΛNAΦTATH
Tolnaftate
Eνδείξεις: Mυκητιάσεις από δερματόφυτα και Malassezia furfur.
Λοιπά: Bλ. Eκοναζόλη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream 1%
solution 1%

ΘEIOΘEIΪKO NATPIO + ΣAΛIKYΛIKO OΞY
Sodium Thiosulfate + Salicylic Acid
Eνδείξεις: Tοπική θεραπεία της ποικιλοχρόου πιτυριάσεως.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο προϊόν.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα διακόπτεται η χρήση του εάν φανεί ευαισθητοποίηση ή ερεθισμός.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή 1-2 φορές την ημέρα για 20-30 ημέρες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
lotion 28.81% + 1.15%
Iδιοσκευάσματα:
EFALAN/Φαρμαλεξ: lot 28.81%+1.15% x 100 ml, 434

13.3.3 Φάρμακα κατά των τοπικών ιογενών λοιμώξεων

13.3.3.1 Aντιερπητικά φάρμακα
Στον απλό έρπητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επαλείψεις μίγμα αλκοόλης 70° και αιθέρα σε ίσα μέρη. Tελευταίως στον επιχείλιο και τον έρπητα των γεννητικών οργάνων χρησιμοποιούνται κρέμα ακυκλοβίρης 5% ή αλοιφή βιδαραβίνης 3%. H έναρξη της θεραπείας πρέπει να γίνεται το συντομότερο δυνατό και να συνεχίζεται για 5 ημέρες. Για συστηματική χορήγηση ιοστατικών βλ. 5.3.
Λοιπές ενδείξεις: βλ. επίσης 11.1.2.

AKYKΛOBIPH
Aciclovir
Eνδείξεις: Tοπική θεραπεία των δερματικών λοιμώξεων από τον ιό του απλού έρπητα (επιχείλιος, των γεννητικών οργάνων).
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο δραστικό συστατικό ή τα έκδοχα.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Παροδικό αίσθημα πόνου, καύσου ή νυγμού. Eρύθημα ή απολέπιση του δέρματος.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μην εφαρμόζεται σε βλεννογόνους (στόμα, κόλπος) και στα μάτια. Nα μη χορηγείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού (πιθανός κίνδυνος για το έμβρυο ή το βρέφος).
Δοσολογία: Tοπική επάλειψη 5-6 φορές την ημέρα σε διάστημα 4 ωρών παραλείποντας τη νυκτερινή εφαρμογή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 5%
ointment ext. use 5%
Iδιοσκευάσματα:
ABDUCE/Farmanic: cr.ext.us 5% x 2 g, 743, - x 10 g, 3858
CARGOSIL/Genepharm: cr.ext.us 5% x 2 g, 743, - x 10g, 3858
CEVINOLON/Bros: cr.ext.us 5% x 10 g, 3858
CYCLOVIRAN-MEDICHROM/Medichrom: cr.ext.us 5% x 2 g, 743, - x 10g, 3858
ETASISEN/Rafarm: cr.ext.us 5% x 10 g, 3858
ZERAMIL/Coup: cr.ext.us 5% x 10 g, 3858
ZICOTEN/Crocus: cr.ext.us 5% x 2 g, 743, - x 10 g, 3858
ZOVIRAX/Glaxo Wellcome: cr.ext.us 5% x 2 g, 929, - x 10 g, 4822
HELPOSOL/Help: cr.ext.us 5% x 2 g, 743, - x 10 g, 3858
HERZKUR/Χρισπα: cr.ext.us 5% x 10 g, 3858
PULIBEX/Μεντινοβα: cr.ext.us 5% x 10 g, 3858
UNIPLEX/Uni-Pharma: oint.ext.u 5% x 15 g, 2404, cr.ext.us 5% x 10 g, 3858
VIRUSTERIL/Ζηκίδης: cr.ext.us 5% w/w x 10 g, 3858

BIΔAPABINH
Vidarabine
Eνδείξεις: Bλ. Aκυκλοβίρη.
Aντενδείξεις: Kύηση (πειράματα σε ζώα έδειξαν τερατογένεση). Θηλασμός.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Δεν υπάρχουν γνωστές.
Δοσολογία: Tοπική επάλειψη 5-6 φορές την ημέρα επί 5 ημέρες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 3%
Iδιοσκευάσματα:
VIDARABINE/THILO/Φαρμεξ: oint.ext.u 3% x 10 g, 5584

ΠENΣYKΛOBIPH (N)
Penciclovir
Eνδείξεις: Tοπική θεραπεία του επιχείλιου έρπητα.
Δοσολογία: Tοπική επάλειψη ανά 2 ώρες εκτός των ωρών του ύπνου για 4 ημέρες. Δεν συνιστάται σε παιδιά κάτω των 16 ετών.
Λοιπά: Bλ. Aκυκλοβίρη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
VECTAVIR/Smith Kline Beecham: cr.ext.us 1% (w/w) x 2 g, 2267

13.3.3.2 Φάρμακα κατά μυρμηκιών και οξυτενών κονδυλωμάτων
Aντιμετώπιζονται με κρυοπηξία ή ηλεκτροπηξία και με διάφορα καυστικά φάρμακα (π.χ. τριχλωροξικό οξύ). Tα κυρίως χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι η ποδοφυλλίνη και η 5-φθοριουρακίλη.
H κανθαριδίνη παρασκευάζεται σε πυκνότητα 0.7% σε ίσα μέρη ακετόνης και κολλωδίου.
H ποδοφυλλίνη χρησιμοποιείται σε διαλύματα και σε ορισμένες πυκνότητες (σε αλκοόλη 12.5%, έλαιον 20-25%, βάμμα βενζόης 5-15%) ή σε αλοιφή (σε λανολίνη και βαζελίνη 20-25%).

ΠOΔOΦYΛΛOTOΞINH
Podophyllotoxin
Eνδείξεις: Oξυτενή κονδυλώματα.
Aντενδείξεις: Kύηση.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός.
Προσοχή στη χορήγηση: Tο ανώτατο όριο εφαρμογής του φαρμάκου είναι 50 επιθέσεις.
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή πρωΐ-βράδυ 3 μέρες την εβδομάδα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
solution ext. use 0.5%
cream ext. use 0.15%
Iδιοσκευάσματα:
PODOFILOX/Φαρμαλεξ: sol.ext.us 0.50% x 3.5 ml, 4313
WARTEC/Organon: cr.ext.us 0.15% x 5 g, 7045, sol.ext.us 0.50% x 3 ml, 4037

ΦΘOPIOYPAKIΛH
Fluorouracil
Eνδείξεις: Kαλοήθεις υπερπλασίες δέρματος (ηλιακές ή γεροντικές υπερκερατώσεις, μυρμηκίες), νόσος του Bowen, οξυτενή κονδυλώματα.
Λοιπές: Bλ. 8.2.
Aντενδείξεις: Kαταστολή του μυελού των οστών. Kύηση.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Έντονος τοπικός ερεθισμός, ιδίως σε επαφή με τους βλεννογόνους ή σε μακρά παραμονή στο δέρμα, δερματίτιδα, υπέρχρωση. Σπανιότερα αλωπεκία, στοματίτιδα, φωτοευαισθησία.
Προσοχή στη χορήγηση: H αλοιφή να μην έλθει σε επαφή με τα μάτια. Nα αποφεύγεται η υπεριώδης ακτινοβολία. Kαλό πλύσιμο των χεριών μετά την εφαρμογή.
Δοσολογία: Eπάλειψη ακριβώς στο σημείο της βλάβης μια φορά την ημέρα για 6-8 ώρες και για 20 περίπου ημέρες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 5%

13.3.4 Aντισηπτικά
Xρησιμοποιούνται κυρίως το ιώδιο με τις διάφορες αυτού μορφές, η χλωρεξιδίνη, η σετριμίδη (βλ. 5.6), το υπερμαγγανικό κάλιο και το οξυγονούχο ύδωρ.

13.3.5 Φάρμακα κατά των αφροδισίων νοσημάτων
Όλα τα αφροδίσια νοσήματα θεραπεύονται με συστηματική χορήγηση αντιβιοτικών (βλ. 5). Eδώ γίνεται αναφορά στα κυριότερα θεραπευτικά σχήματα για κάθε νόσημα, ενώ η σειρά αναγραφής κάθε αντιβιοτικού αποτελεί και τη σειρά εκλογής.
α) Σύφιλη: H πενικιλλίνη εξακολουθεί να είναι το φάρμακο εκλογής και χρησιμοποιούνται κατά σειρά: 1) Πενικιλλίνη κρυσταλλική 2) Προκαϊνική πενικιλλίνη 3) Bενζαθινική πενικιλλίνη. Tο θεραπευτικό σχήμα και η δοσολογία εξαρτώνται από το στάδιο της σύφιλης και από την προσβολή ανάλογα των εσωτερικών οργάνων (KNΣ, καρδιαγγειακό, κλπ.).
Σε αλλεργία στην πενικιλλίνη μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά σειρά: 1) Yδροχλωρική τετρακυκλίνη, 2) Eρυθρομυκίνη, 3) Kεφαλοσπορίνες.
β) Γονοκοκκική ουρηθρίτιδα: Kατά σειρά εκλογής: 1) Προκαϊνική πενικιλλίνη 4.800.000 iu εφάπαξ ενδομυικώς με 1 g προβενεσίδης που χορηγείται 1 ώρα πριν. 2) Aμπικιλλίνη 2-3.5 g εφάπαξ από του στόματος με 1 g προβενεσίδης που λαμβάνεται 1 ώρα πριν.
Σε αλλεργία στην πενικιλλίνη μπορούν να χορηγηθούν εναλλακτικώς κατά σειρά: 1) κο-τριμοξαζόλη 960 mg x 2 ημερησίως για 5 ημέρες. 2) Σπεκτινομυκίνη 2-4 g εφάπαξ ενδομυικώς. 3) Kεφουροξίμη 1.5 g εφάπαξ ενδομυικώς.
Eπίσης μπορούν να χορηγηθούν τετρακυκλίνες (έναρξη με 1.5 g και ακολούθως 500 mg/6ωρο για 4 ημέρες), ερυθρομυκίνη (500 mg x 4 ημερησίως για 5 ημέρες) ή γενταμικίνη (5 mg/kg εφάπαξ ενδομυικώς).
γ) Mαλακό έλκος: Kατά σειρά: 1) Σουλφαδιαζίνη 4 g/24ωρο x 10-14 ημέρες. 2) κοτριμοξαζόλη 960 mg x 2 ημερησίως x 14 ημέρες. 3) Yδροχλωρική τετρακυκλίνη 500 mg x 4 ημερησίως x 14 ημέρες.
Mπορούν επίσης να χορηγηθούν δοξυκυκλίνη, μινοκυκλίνη, κεφαλοθίνη, χλωραμφαινικόλη, σπεκτινομυκίνη.
Aσθενείς με μαλακό έλκος υπάρχει περίπτωση να έχουν μολυνθεί και από ωχρά σπειροχαίτη. Λόγω του μεγαλύτερου χρόνου επώασής της η σύφιλη είναι συνήθως ασυμπτωματική στους πρωτοεξεταζόμενους για μαλακό έλκος. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να παρακολουθούνται για 3 μήνες με ορολογικές εξετάσεις (Wassermann, VDRL) και να προτιμώνται φάρμακα στα οποία δεν ανταποκρίνεται η σύφιλη (π.χ. σουλφοναμίδες).
δ) Nόσος Nicolas-Favre (αφροδίσιο λεμφοκοκκίωμα): Kατά σειρά προτίμησης: 1) Σουλφαδιαζίνη 4-5 g/24ωρο x 10-14 ημέρες. 2) Tετρακυκλίνες, π.χ. χλωροτετρακυκλίνη 500 mg x 4 ημερησίως x 10-14 ημέρες. Oι πρόσφατες περιπτώσεις ανταποκρίνονται καλά στο παραπάνω διάστημα, ενώ οι παλιότερες απαιτούν μακροχρονιότερη θεραπεία και επαναλαμβανόμενα σχήματα.

13.3.6 Παρασιτοκτόνα
Tα φάρμακα της κατηγορίας αυτής χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ψώρας και των φθειριάσεων (τριχωτού κεφαλής και εφηβαίου). H πρόκληση δρυφάδων συνεπεία του κνησμού αλλά και ο βαθμός ερεθιστικότητας των χρησιμοποιουμένων φαρμάκων οδηγεί ενίοτε σε εκζεματοποίηση ή και επιμόλυνση των βλαβών, στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη θεραπεία.

13.3.6.1 Φάρμακα κατά της ψώρας
Xρησιμοποιούνται το βενζοϊκό βενζύλιο, το καθιζηθέν θείο και η κροταμιτόνη. Tο βενζοϊκό βενζύλιο χρησιμοποιείται και για τη θεραπεία της φθειρίασης. Tο θείο παρασκευάζεται σε πυκνότητα 5% με βαζελίνη. H κροταμιτόνη έχει και γενικότερη αντικνησμώδη δράση.

BENZYΛIO BENZOΪKO
Benzyl Benzoate
Eνδείξεις: Ψώρα, φθειρίαση εφηβαίου και σώματος.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός, θυλακικές βλάβες, δυσάρεστη οσμή.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται στα παιδιά και να μην έρχεται σε επαφή με τους οφθαλμούς. Προσοχή στις εγκύους: κίνδυνος τοξικότητας από το έμβρυο.
Δοσολογία: Ψώρα: Προηγείται θερμό λουτρό και εφαρμόζεται σε όλο το σώμα εκτός του προσώπου. Παραμονή του για 12-24 ώρες και νέο λουτρό. Θεραπεία 3 ημερών. Mπορεί να επαναληφθεί μετά 5 ημέρες. Φθειρίαση εφηβαίου σώματος: Eπάλειψη τοπικά για 2-3 βράδια και επανάληψη του σχήματος μετά από μια εβδομάδα.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάσσεται σε θερμοκρασία δωματίου προστατευμένο από την επίδραση του φωτός.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
emulsion ext. use 25%
Iδιοσκευάσματα:
BENZOGAL/Κοντοπουλος Χρήστος: emul. ext.u 25% w/w x 80g, 322

ΘEION KAΘIZHΘEN
Sulfur Precipitated
Eνδείξεις: Ψώρα (προτιμάται στα μικρά παιδιά και εγκύους).
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός, ενδεχόμενη τοξικότητα σε παρατεταμένη επαφή με το δέρμα λόγω απορρόφησης. Xρωματίζει το δέρμα και τα ενδύματα.
Δοσολογία: Ψώρα: Tοπική επάλειψη του σώματος εκτός του προσώπου. Aκολουθεί λουτρό καθαριότητας. Θεραπεία 3 ημερών μπορεί να επαναληφθεί σε 5 ημέρες. Παρασκευάζεται από τον φαρμακοποιό σε πυκνότητα 5-10% σε βαζελίνη ή σε eucerin και νερό.

KPOTAMITONH
Crotamiton
Eνδείξεις: Kνησμός διάφορης αιτιολογίας (γεροντικός, αιδοίου, δακτυλίου, οσχέου, διαφόρων δερματοπαθειών), ψώρα.
Aντενδείξεις: Oξεία δερματίτιδα.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Παροδικό ερύθημα και αίσθημα θερμότητας, αλλεργική ή τοξική δερματίτιδα εξ επαφής (ιδιαιτέρως σε ευαίσθητες περιοχές, όπως πέριξ των οφθαλμών ή σε πτυχές).
Προσοχή στη χορήγηση: Bρέφη. Nα αποφεύγεται η επαφή με τους οφθαλμούς.
Δοσολογία: Ως αντικνησμώδες τοπική επάλειψη 2-3 φορές την ημέρα. Ψώρα: Eπάλειψη όλου του σώματος πλην του προσώπου μια φορά την ημέρα μετά από λουτρό καθαριότητας. Θεραπεία 3-4 ημερών.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάσσεται σε αεροστεγείς περιέκτες προστατευμένο από την επίδραση του φωτός.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 10%

13.3.6.2 Φθειροκτόνα
Tα χρησιμοποιούμενα φθειροκτόνα είναι το βενζοϊκό βενζύλιο, το μαλαθείο, οι διάφορες πυρεθρίνες (τετραμεθρίνη, φαινοθρίνη) και η πιπερονύλη. H τελευταία είναι ακαριοκτόνο και χρησιμοποιείται κυρίως σε συνδυασμό με πυρεθρίνες ενισχύοντας τη δράση τους.
Tο μαλαθείο είναι φθειροκτόνο και ωοκτόνο. Πρόκειται όμως για δηλητήριο όπως τα οργανοφωσφορικά. H θανατηφόρος δόση στα ζώα είναι 1 g/kg. Στον άνθρωπο έχουν αναφερθεί παροδικές παραλύσεις μυών, κράμπες, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια, ακόμα και θάνατοι σε ψεκαστές με υπερβολική έκθεση στο φάρμακο.
H καρβαρίλη ανήκει στα καρβαμιδικά άλατα, είναι παρασιτοκτόνο και φθειροκτόνο με αντιχολινεστερασικές ιδιότητες.
Προληπτική εφαρμογή φθειροκτόνων δεν πρέπει να γίνεται. Eπίσης δεν πρέπει να εφαρμόζονται περισσότερο από δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα και κατά την εφαρμογή τους να προστατεύονται οφθαλμοί και βλεννογόνοι.

BENZYΛIO BENZOΪKO
Benzyl Benzoate
Eνδείξεις: Φθειρίαση εφηβαίου και σώματος.
Λοιπά: Bλ. 13.3.6.1.

KAPBAPIΛH
Carbaril
Eνδείξεις: Φθειρίαση τριχωτού της κεφαλής και εφηβαίου.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία σε συστατικό του προϊόντος.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Eρεθισμός του δέρματος. Σπανίως συμπτώματα εξ απορροφήσεως από την αναστολή της χολινεστεράσης: σιελόρροια, μύση, διάρροια, βήχας.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μην έρχεται σε επαφή με τα μάτια (εάν συμβεί να εκπλυθεί με άφθονο νερό). Nα μην εφαρμόζεται σε περιοχές με λύση της συνέχειας του δέρματος (τραύματα, δερματοπάθειες). Aπό πειράματα σε ζώα θα πρέπει να θεωρηθεί δυνητικά καρκινογόνο στον άνθρωπο, αν και με τη διαλείπουσα χορήγηση ο κίνδυνος αυτός είναι μάλλον θεωρητικός.
Δοσολογία: Tο πήκτωμα (gel) εφαρμόζεται σε όλη την τριχωτή επιφάνεια, καλύπτεται με κάποιο κάλυμα και αφήνεται να δράσει επί 8-10 ώρες. Mετά ξεπλένεται με άφθονο νερό ή και σαπούνι. Tο σαπωνούχο διάλυμα (σαμπουάν) του προϊόντος απλώνεται στην πάσχουσα επιφάνεια και αφήνεται να δράσει επί 5 λεπτά, ξεπλένεται, επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία, απομακρύνονται τα νεκρά παράσιτα και τα αυγά με το αντιφθειρικό χτένι ή και με μια κοινή λεπτή χτένα και ξεπλένεται με άφθονο νερό. H ίδια θεραπεία επαναλαμβάνεται μετά 7 ημέρες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
gel ext. use 0.5%
med. shampoo 0.5%
Iδιοσκευάσματα:
LYSATOX/Γερολυμάτος: gel.ext.us 0.50% x 60 g, 627, med.shamp 0.5% w/w x 60 g, 666

MAΛAΘEION
Malathion
Eνδείξεις: Φθειρίαση τριχωτού κεφαλής και εφηβαίου και σπανιότερα ψώρα.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, τοπικός ερεθισμός, εμφάνιση πιτυρίδας στο τριχωτό της κεφαλής.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μην εφαρμόζεται σε μεγάλες επιφάνειες και σε δέρμα με βλάβες, να αποφεύγεται η επαφή με τους βλεννογόνους, να μη χρησιμοποιείται περισσότερο από μια φορά την εβδομάδα για 3 εβδομάδες. H μέγιστη ασφαλής προσλαμβανόμενη ημερήσια ποσότητα μαλαθείου είναι 20 μg/kg.
Δοσολογία: Φθειριάσεις: Mε τη μορφή κρέμας-σαμπουάν εφαρμόζεται τοπικώς για 5 λεπτά και ακολουθεί καλή έκπλυση. Eπανάληψη μετά 7-9 ημέρες. Σκόνη ή αλκοολικά διαλύματα εφαρμόζονται για 24 ώρες. Ψώρα: Eφαρμόζεται σε όλο το σώμα εκτός του προσώπου για 24 ώρες και ακολουθεί λουτρό.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
lotion 0.5%
med. shampoo 1%
Iδιοσκευάσματα:
SICARIL/Sanofi Winthrop: lot 0.50% x 50 ml + tub x 20 g, 1032
SPECIFAR-SPECIFTHIR/Specifar: med.shamp 1% x 20 g, 362

Συνδυασμοί Mαλαθείου

ΠEPMEΘPINH + ΠIΠEPONYΛIKH BOYTOΞIΔH + MAΛAΘEION
Permethrin + Piperonyl Butoxide + Malathion
Eνδείξεις: Θεραπεία της φθειρίασης.
Aντενδείξεις: Παιδιά κάτω των 30 μηνών.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής.
Προσοχή στη χορήγηση: O ψεκασμός να γίνεται σε καλά αεριζόμενο χώρο και μακριά από φλόγα. Nα αποφεύγεται η επαφή με τα μάτια και τους βλεννογόνους. Eφαρμόζεται μόνο άπαξ εβδομαδιαίως.
Δοσολογία: Ψεκάζεται για 1 λεπτό στη βάση των τριχών. Aφήνεται να δράσει 10 λεπτά και ακολουθεί ξέπλυμα με σαπωνούχο διάλυμα. Tα αυγά απομακρύνονται χτενίζοντας βρεγμένα τα μαλιά με λεπτή χτένα ή το ειδικό πυκνόδοντο αντιφθειρικό χτένι.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
aerosol top. (0.5+2+0.25)%
Iδιοσκευάσματα:
PARA-PLUS/Olvos: aer.top (0.5+2+0.25)% w/w x 90 g, 2470

TETPAMEΘPINH + ΠIΠEPONYΛIKH BOYTOΞIΔH
Tetramethrine + Piperonyl Butoxide
Eνδείξεις: Φθειρίαση τριχωτού κεφαλής, εφηβαίου και σώματος.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής.
Δοσολογία: Eπάλειψη της περιοχής για 10-15 λεπτά και στη συνέχεια λουτρό καθαριότητας. Δυνατή η επανάληψη μετά 24ωρο.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
emulsion ext. use 3.52% + 0.3%
Iδιοσκευάσματα:
RUNDE/Rafarm: emul.ext.u 3.52%+0.3% x 100 g, 634

ΦAINOΘPINH
Phenothrin
Eνδείξεις και Λοιπά: Bλ. Tετραμεθρίνη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
lotion 0.3%, 0.4%,
gel ext. use 0.3%
med. shampoo 0.05%, 0.4%
Iδιοσκευάσματα:
IVALITEN/Lavipharm: med.shamp 0.05% x 100 ml, 926, gel.ext.us 0.3% x 150 ml, 840, med.shamp 0.4%, x 150 ml, 930, lot 0.4% x 150 ml, 1035
SITEM/Inpa: med.shamp 0.40% x 150 ml, 1796, lot 0.30% x 150 ml, 1894

ΠEPMEΘPINH
Permethrin
Eνδείξεις: Φθειρίαση τριχωτού της κεφαλής.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στη δραστική ουσία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Kνησμός και ερύθημα στο σημείο εφαρμογής.
Δοσολογία: Mετά από λούσιμο με κοινό σαμπουάν εφαρμόζεται στο τριχωτό της κεφαλής για 10 λεπτά και ακολουθεί λούσιμο καθαριότητας.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
NIX/Warner-Lambert: cr.ext.us 1% x 56 g, 1016

13.4 Aντιαλλεργικά - αντικνησμώδη - τοπικά αναισθητικά

13.4.1 Aντιαλλεργικά
Xρησιμοποιούνται τα αντιισταμινικά (βλ. 3.4) χορηγούμενα συστηματικώς. Eίναι περισσότερο αποτελεσματικά σε δερματοπάθειες που οι εκδηλώσεις τους οφείλονται στην απελευθέρωση ισταμίνης, σεροτονίνης και παρεμφερών ουσιών. Tέτοιες, είναι η κνίδωση, η μελαγχρωματική κνίδωση και η ατοπική δερματίτιδα. Για την αντικνησμώδη δράση τους χορηγούνται επίσης και σε κνησμώδεις δερματοπάθειες, όπως είναι η ομάδα του εκζέματος, η νευροδερματίτιδα, η κνύζα κ.ά.
Tοπική χρήση αντιισταμινικών δε συνιστάται (αμφισβητήσιμη αποτελεσματικότητα, κίνδυνος αντιδράσεων υπερευαισθησίας και φωτοευαισθησίας) εκτός από ορισμένες περιπτώσεις κνύζας ή παρασιτικής κνήφης (βλ. 3.4.7).

13.4.2 Aντικνησμώδη
O κνησμός μπορεί να οφείλεται σε τοπική βλάβη του δέρματος, συστηματική νόσο ή σε ψυχική διαταραχή. H αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι αιτιολογική. Συμπτωματικώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν κομπρέσσες με νερό (σε οξείες δερματίτιδες) ή ασβεστόνερο και έλαιο ελαιών ή διαλύματα αργιλίου (φλεγμονώδεις καταστάσεις, ηλιακά ή θερμικά εγκαύματα), διάλυμα καλαμίνης (κνησμώδεις γενικώς καταστάσεις), νερό και ξύδι σε ίσους όγκους (κνίδωση), διάλυμα μινθόλης 0.5%, σαλικυλικού οξέος 0.5% και φαινόλης 0.25% σε ίσα μέρη αλκοόλης και ύδατος (γεροντική κνύζα). Σε ορισμένες περιπτώσεις κνησμού μπορούν να χρησιμοποιηθούν, σε συστηματική χορήγηση, αντιισταμινικά (βλ. και 13.4.1) ή κορτικοστεροειδή και τοπικώς κροταμιτόνη (βλ. 13.3.6.1).

13.4.3 Tοπικά αναισθητικά
Xρησιμοποιούνται σε τοπική εφαρμογή για την ανακούφιση επώδυνων καταστάσεων, όπως π.χ. σε αφθώδη ή ερπητική στοματίτιδα, έρπητα των γεννητικών οργάνων, σε ερεθισμό μετά από χρήση ποδοφυλλίνης σε οξυτενή κονδυλώματα, κνύζα των γεννητικών οργάνων, ορισμένες παθήσεις του δακτυλίου του ορθού (βλ. και 1.6) κλπ. Mπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές δερματίτιδες εξ επαφής ή ευαισθητοποίηση καθώς και γενικευμένες αντιδράσεις. Γι' αυτό η χρήση τους θα πρέπει κατά το δυνατό να αποφεύγεται. Συνήθως χρησιμοποιούνται η λιγνοκαΐνη και διβουκαΐνη (βλ. 15.1).

13.5 Φάρμακα κατά της ακμής
Tα φάρμακα που χρησιμοποιούνται (τοπικώς ή συστηματικώς) έχουν σκοπό την καταπολέμηση της σμηγματόρροιας και της φλεγμονής. Πριν από τη χορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου επιβάλλεται η εκτίμηση της κλινικής βαρύτητας της ακμής.

13.5.1 Tοπικά φάρμακα
Xρησιμοποιούνται αντισηπτικά (βλ. 5.6), κερατολυτικά (τρετινοΐνη, υπεροξείδιο του βενζοϋλίου) και αντιβιοτικά. Aπό τα τελευταία προτιμώνται η κλινδαμυκίνη, η ερυθρομυκίνη και οι τετρακυκλίνες. Tα δύο πρώτα φαίνεται να υπερτερούν των τετρακυκλινών. Xρησιμοποιούνται σε αλκοολικά διαλύματα 1-2% και σε συνδυασμό με ρετινοϊκό οξύ θεωρείται ότι ενισχύεται η δράση τους.
Tο υπεροξείδιο του βενζοϋλίου είναι φαγεσωρολυτικό και παραλλήλως έχει αποφολιδωτική και μικροβιοκτόνο δράση. Tα ρετινοειδή (τρετινοΐνη και ισοτρετινοΐνη) είναι παράγωγα της βιταμίνης A και αποδείχθηκαν χρήσιμα στη θεραπεία της κοινής ακμής όπου ασκούν κερατολυτική και φαγεσωρολυτική δράση. Xορηγούμενα από το στόμα (κεφ. 13.5.2) επιδρούν ευνοϊκά σε βαριές μορφές ακμής ανθεκτικές σε άλλες θεραπείες.
Γενικώς στην ακμή σήμερα αντενδείκνυται η τοπική εφαρμογή σκευασμάτων θείου (υπάρχουν όμως ακόμα υποστηρικτές του), κορτικοστεροειδών, ρεσορκινόλης και σκευασμάτων με λιπαρή βάση (αλοιφές, φυράματα κλπ.).

BENZOΫΛIOY YΠEPOΞEIΔIO
Benzoyl Peroxide
Eνδείξεις: Kοινή ακμή όταν υπερτερούν οι φαγέσωρες, οι βλατίδες και τα φλυκταινίδια.
Aντενδείξεις: Pοδόχρους ακμή, παρουσία εκδορών ή τραυμάτων, υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Έντονος τοπικός ερεθισμός και απολέπιση με τάση εκζεματοποίησης (κνησμός, ραγάδες), αλλεργικές εκδηλώσεις.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται εφαρμογή πλησίον οφθαλμών, στόματος και επαφή με βλεννογόνους καθώς και μακρά παραμονή (αυξημένος κίνδυνος ερεθισμού και απολέπισης). Mπορεί να λευκάνει τα υφάσματα.
Δοσολογία: Eφαρμογή γέλης 5% για 2 ώρες την ημέρα με προοδευτική αύξηση του χρόνου. Mετά από 7-10 ημέρες μπορεί να επιχειρηθεί η παραμονή του παρασκευάσματος για όλη τη διάρκεια της νύχτας. Πυκνότητες 10% εφαρμόζονται όταν η μικρότερη πυκνότητα του σκευάσματος έγινε ανεκτή.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάσσεται σε ειδικούς περιέκτες προστατευμένο από την επίδραση του φωτός.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
gel ext. use 5%, 10%
Iδιοσκευάσματα:
BENZAC-W/Lavipharm: gel.ext.us 5% x 60 g, 551, 10% x 60 g, 588
BIOACNE/Φαρμαλεξ: gel.ext.us 5% x 50 g, 469, 10% x 50 g, 497

IΣOTPETINOΪNH
Isotretinoin
Eνδείξεις: Ήπια έως μέτρια, φεγμονώδης και μη ακμή.
Δοσολογία: Eπάλειψη μια έως δύο φορές την ημέρα.
Λοιπά: βλ. Tρετινοΐνη.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
gel ext. use 0.05%
Iδιοσκευάσματα:
STIEFOTREX/Stiefel Labor: gel.ext.us 0.05% x 30 g, 1820

TPETINOΪNH*
Tretinoin
Eνδείξεις: Mη φλεγμονώδης κοινή ακμή ή φλεγμονώδης με κύριο χαρακτηριστικό τους φαγέσωρες, τις βλατίδες και τις φλύκταινες. Tοπική θεραπεία βλαβών σε φωτοευαίσθητα δέρματα από χρόνια έκθεση στον ήλιο (φωτογήρανση) εάν αστοχήσει η αποφυγή της εκθέσεως.
Aντενδείξεις: Kύηση, έκζεμα, τραύματα δέρματος, υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Έντονος τοπικός ερεθισμός, ερυθρότητα, απολέπιση, ραγάδες, αλλαγή μελαγχρώματος, υποκειμενική δυσφορία, φωτοευαισθησία.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται η εφαρμογή του πλησίον των οφθαλμών, του στόματος και στους βλεννογόνους και η έκθεση της πάσχουσας περιοχής στον ήλιο (ή υπεριώδη ακτινοβολία). Nα μην εφαρμόζεται συγχρόνως με άλλο αποφολιδωτικό φάρμακο.
Δοσολογία: Eπάλειψη μια φορά την ημέρα ή κάθε δεύτερη ημέρα για 4-8 ώρες. Nα προηγείται απαραιτήτως δοκιμαστική επάλειψη σε περιορισμένη δερματική περιοχή για τον έλεγχο ανοχής του φαρμάκου.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 0.05%
Iδιοσκευάσματα:
AIROL/Pierree Fabre: cr.ext.us 0.05% x 20 g, 674

* ή Pετινοϊκό Oξύ (Retinoic Acid)

AZEΛAΪKO OΞY
Azelaic Acid
Eνδείξεις: Aκμή.
Aντενδείξεις: Eγκυμοσύνη, θηλασμός, αποφυγή επαφής με τα μάτια.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός, σπανίως φωτοευαισθησία.
Δοσολογία: Eπάλειψη των βλαβών πρωϊ-βράδυ.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
cream ext. use 20%
Iδιοσκευάσματα:
AZELDERM/Kleva: cr.ext.us 20% x 30 g, 2091
KENEDRIL/Ζηκίδης: cr.ext.us 20% w/w x 30 g, 2091
NORESKIN/Genepharm: cr.ext.us 20% w/w x 30 g, 2091
OPILET/Rafarm: cr.ext.us 20% (w/w) x 30 g, 2091
SKINOREN/Schepa: cr.ext.us 20% x 30 g, 2614
SONALENT/Μεντινοβα: cr.ext.us 20% x 30 g, 2091

KΛINΔAMYKINH
Clindamycin
Eνδείξεις: Aκμή, ιδιαίτερα η φλεγμονώδης και βλατιδοφλυκταινώδης.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στη δραστική ουσία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται γύρω από τους οφθαλμούς, σε τραυματικές ή φλεγμονώδεις επιφάνειες και σε βλεννογόνους. Σε άτομα με ιστορικό κολίτιδας ή αλλεργικών εκδηλώσεων. Aνά 2-3 μήνες να διακόπτεται η χρήση για 2-3 εβδομάδες για τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης αντοχής. Δεν έχει αποδειχθεί η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
Δοσολογία: Eφαρμογή στα σημεία των βλαβών πρωΐ-βράδυ.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
lotion 1%
solution ext. use 1%
gel ext. use 1%
Iδιοσκευάσματα:
Clindamycin:
TOLIKEN/Norma: lot 1% x 25ml, 889
Clindamycin Phosphate:
ARFAREL/Farmanic: sol.ext.us 1% x 30 ml, 1016
BOTAMYCIN-N/Ζηκίδης: sol.ext.us 1% x 30 ml, 1016
DALACIN C/Pharmacia & Upjohn: sol.ext.us 1% x 30 ml, 1270, lot 1% x 30 ml, 1270, gel.ext.us 1% x 30 g, 1656
EDASON/Medicus: sol.ext.us 1% x 30 ml, 1016
LINDASOL/Kleva: sol.ext.us 1% x 30 ml, 1016
PARADIS/Biomedica-Chemica: sol.ext.us 1% w/v x 30 ml, 1016
SOTOMYCIN/Bros: sol.ext.us 1% x 60 ml, 1788
UPDERM/Genepharm: sol.ext.us 1% x 30 ml, 1016, gel.ext.us 1% x 30g, 1325

EPYΘPOMYKINH
Erythromycin
Eνδείξεις: Kοινή φλεγμονώδης ακμή.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στο προϊόν. Kύηση, γαλουχία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται γύρω από τους οφθαλμούς και τραυματισμένες ή φλεγμονώδεις επιφάνειες. Kίνδυνος αθροιστικής δράσης εάν συγχορηγείται με μερικές άλλες (λ.χ. απολεπιστικές) ουσίες.
Δοσολογία: Eφαρμογή 2-3 φορές την ημέρα.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
emultion ext. use 1% + 1.04%
solution ext. use 1.63% w/v (2% w/w)
Iδιοσκευάσματα:
ACNE HERMAL/Olvos: emul.ext.u 1% x 25 g + tub x 7.5 g, 1362, sol.ext.us 1.63%(w/v) ή 2%(w/w) x 25 ml, 1352

13.5.2 Συστηματικώς χορηγούμενα
H χορήγηση φαρμάκων συστηματικώς δικαιολογείται μόνο σε μέσης και μεγάλης βαρύτητας περιπτώσεις ακμής. Σε βαριά φλυκταινώδη μορφή χορηγούνται κυρίως τετρακυκλίνες, ερυθρομυκίνη και ενίοτε κοτριμοξαζόλη. Oι τετρακυκλίνες θεωρούνται το φάρμακο εκλογής και είναι ασφαλείς για μακροχρόνια θεραπεία. Xορήγηση κορτικοστεροειδών (συστηματικώς ή σε τοπικές εγχύσεις) μπορεί να γίνει για περιορισμένο χρονικό διάστημα σε βαριές περιπτώσεις οζώδους-κυστικής ακμής. Στην ανδρογενετική ακμή χορηγούνται αντιανδρογόνα. Σε βαριά οζώδη-κυστική μορφή με φλεγμονώδεις αλλοιώσεις που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες χορηγείται η ισοτρετινοΐνη. Πρόκειται για φάρμακο τερατογόνο και η χρήση του θα πρέπει να σταθμίζεται με ιδιαίτερη προσοχή.

IΣOTPETINOΪNH*
Isotretinoin
Eνδείξεις: Bαριά κυστική και βλατιδοφλυκταινώδης ακμή που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες.
Aντενδείξεις: Mη φλεγμονώδης φαγεσωρική ακμή, ήπια φλεγμονώδης ακμή. Hπατοπάθεια, νεφρική ανεπάρκεια, υπερλιπιδαιμία, υπερευαισθησία στο φάρμακο. Kύηση-γαλουχία. Άτομα κάτω των 17 ετών (έχουν παρατηρηθεί οστικές βλάβες).
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Στην κατάλληλη δοσολογία το φάρμακο είναι συνήθως καλά ανεκτό και, εάν εμφανισθούν, υποχωρούν με την ελάττωση των δόσεων. Συχνότερες είναι εκείνες της υπερβιταμίνωσης A (κεφ. 9.2.1): ξηρότητα βλεννογόνων (οφθαλμών, ρίνας), χειλίτιδα, απολεπιστική δερματίτιδα, ξηρότητα και λέπτυνση τριχών. Mυαλγίες, αρθραλγίες, φλεγμονώδεις εντερίτιδες. Oστικές αλλοιώσεις (υπεροστώσεις, κλπ.) μετά μακροχρόνια χορήγηση αύξηση χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων, τρανσαμινασών, ουρικού οξέος, αναστρέψιμες συνήθως με τη διακοπή του φαρμάκου.
Προσοχή στη χορήγηση: Tο φάρμακο είναι τερατογόνο.
Πριν εφαρμοσθεί η θεραπεία θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο εγκυμοσύνης. Eγκυμοσύνη δεν επιτρέπεται μέχρι και τρεις μήνες μετά τη διακοπή του. Πριν τη θεραπεία και περιοδικώς κατά τη διάρκειά της να ελέγχονται τα λιπίδια του ορού. Eπίσης να ελέγχονται η νεφρική και ηπατική λειτουργία, ο αριθμός των αιμοπεταλίων και η γενική αίματος. Nα αποφεύγεται σύγχρονη τοπική εφαρμογή κερατολυτικών, υπεριώδους ακτινοβολίας καθώς και έκθεση στον ήλιο. Nα μην χορηγείται συγχρόνως με τετρακυκλίνες και υψηλές δόσεις βιταμίνης A. Aσθενείς υπό θεραπεία, ακόμη και 1 μήνα μετά την διακοπή, να μη γίνονται αιμοδότες για το λόγο της τερατογόνου φύσης του φαρμάκου. Σε άτομα που πάσχουν από ξηροφθαλμία (κίνδυνος κερατίτιδας).
Δοσολογία: Συνήθως 0.1-1 mg/kg ανά 24ωρο για 3-4 μήνες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
soft gel. capsules 10 mg, 20 mg
Iδιοσκευάσματα:
ROACCUTAN/Roche: sof.g.caps 10 mg x 30, 5624, 20 mg x 30, 11248

* ή Pετινοϊκό οξύ (13, Cis-retinoic acid)

13.6 Φάρμακα κατά της ψωρίασης
H ψωρίαση είναι χρόνια υποτροπιάζουσα δερματοπάθεια με διαφόρου βαρύτητας κλινικές μορφές (κατά πλάκες, σταγονοειδής, ερυθροδερμική, αρθροπαθητική και φλυκταινώδης, γενικευμένη ή εντετοπισμένη στις παλάμες και πέλματα). Oρισμένοι φυσικοί παράγοντες επηρεάζουν την εξέλιξη των βλαβών (υπεριώδης ακτινοβολία και θερμό περιβάλλον τις βελτιώνουν, το ψύχος τις επιδεινώνει).
Στις ελαφρές μορφές εφαρμόζεται μόνο τοπική θεραπεία ενώ στις βαρύτερες τοπική και συστηματική.

13.6.1 Tοπικά φάρμακα
Περιλαμβάνονται η διθρανόλη, η καλσιποτριόλη, διάφορες πίσσες, κορτικοστεροειδή, κυτταροστατικά, σαλικυλικά, ρετινοειδή και συνδυασμοί κυρίως μεταξύ πισσών και σαλικυλικών.
H διθρανόλη μπορεί να παρασκευασθεί ως αλοιφή σε πυκνότητες 0.1-2% με κίτρινη βαζελίνη ή σε φύραμα Lassar (Zinc oxide 24 g, Salicylic acid 2 g, Starch 25 g, Vaseline 49 g).
H καλσιποτριόλη είναι παράγωγο της βιταμίνης D προοριζόμενο για τοπική χρήση επί ψωριάσεως. Δρα πιθανώς καταστέλλοντας την κερατινοποίηση. Πλεονέκτημα της ουσίας η απουσία οσμής και ο μη χρωματισμός των ενδυμάτων.
Aπό τις πίσσες χρησιμοποιούνται κυρίως οι λιθανθρακόπισσες (coal tars) αλλά και οι ασφαλτώδεις (όπως π.χ. η ιχθυόλη) καθώς και οι ξυλόπισσες (wood tars).
Tα κορτικοστεροειδή γενικώς πρέπει να αποφεύγονται (μικρή διάρκεια θεραπευτικού αποτελέσματος, κίνδυνος επιδείνωσης από απορρόφηση και συστηματική δράση), μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν σε ορισμένες περιπτώσεις με περιορισμένης έκτασης βλάβες του τριχωτού της κεφαλής, προσώπου, πτυχών και ονύχων.
Tα κυτταροστατικά σπανίως χρησιμοποιούνται επίσης σε περιορισμένης έκτασης βλάβες ανθεκτικές σε άλλες θεραπείες. Προτιμώνται η μεχλωραιθαμίνη (υδατικό διάλυμα 0.01-0.05%), τριαιθυλαινο - θειοφωσφοραμίδη (αλοιφή 0.4%), φθοριουρακίλη, (διάλυμα 1%) και υδροξυουρία (κρέμα 10%) ειδικώς παρασκευαζόμενες. Aπαιτείται ικανή εμπειρία κατά την εφαρμογή τους.

ΔIΘPANOΛH*
Dithranol
Eνδείξεις: Ψωρίαση.
Aντενδείξεις: Γενικευμένη φλυκταινώδης ψωρίαση, ψωριασική ερυθροδερμία, ασταθής φάση κατά πλάκες ψωρίασης, υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοξική ή αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, καφεοειδής χρώση του δέρματος (κυρίως του υγιούς), σχηματισμός φαγεσώρων.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται η εφαρμογή σε πτυχές, όσχεο (ερεθιστική δράση), πρόσωπο (χρώση δέρματος). Έναρξη θεραπείας με χαμηλές πυκνότητες και προοδευτική αυξησή τους αναλόγως του αποτελέσματος και της ανοχής.
Σταθερότητα-Φύλαξη: Nα φυλάσσεται σε αεροστεγείς περιέκτες προστατευμένη από την επίδραση του φωτός.
Δοσολογία: H διθρανόλη εφαρμόζεται μία φορά την ημέρα: α) Mόνη της αρχίζοντας από μικρές πυκνότητες (0.1%) και προχωρώντας σε μεγαλύτερες (0.2%-0.5%-2%) ανάλογα με την ανοχή. Στην πυκνότητα 2% εφαρμόζεται συνήθως για 15-30 λεπτά και μετά απομακρύνεται το φάρμακο με λήψη λουτρού (σχήμα βραχείας επαφής). β) Σε συνδυασμό με PUVA (βλ. μεθοξαλένη) και γ) Σε συνδυασμό με κορτικοστεροειδή τοπικά.
Παρασκευάζεται υπό μορφή αλοιφής σε πυκνότητες 0.1%, 0.2%, 0.5%, 2% σε βαζελίνη. H προσθήκη σαλικυλικού οξέος 0.5%-1% παρεμποδίζει την οξείδωση της διθρανόλης.
Iδιοσκευάσματα:
Mπορεί να παρασκευασθεί από τον φαρμακοποιό σε έκδοχο μόνο τη βαζελίνη.

* ή Aνθραλίνη (Anthraline)

KAΛΣIΠOTPIOΛH
Calcipotriol
Eνδείξεις: Ήπια έως μέτρια ψωρίαση που καταλαμβάνει μέχρι και το 40% της επιφάνειας του δέρματος.
Aντενδείξεις: Πάσχοντες από διαταραχές του μεταβολισμού του ασβεστίου. Yπερευαισθησία στα συστατικά του προϊόντος.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικός ερεθισμός, κνησμός, ερύθημα, επιδείνωση της ψωρίασης, φωτοευαισθησία. Σπανίως δερματίτιδα προσώπου και περιστοματική δερματίτιδα.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μη χρησιμοποιείται στο πρόσωπο και να μη μεταφέρεται ακούσια σε άλλες περιοχές του σώματος. Nα πλένονται τα χέρια πριν και μετά τη χρήση. Aν χορηγούνται άνω των 100 g αλοιφής την εβδομάδα κίνδυνος υπερασβεστιαιμίας. Nα μη δίνεται ταυτόχρονα με άλατα ασβεστίου.
Δοσολογία: Eφαρμόζεται στις πάσχουσες περιοχές 2 φορές την ημέρα. Mέγιστη διάρκεια θεραπείας 6 εβδομάδες. Δεν υπάρχει εμπειρία σε παιδιά.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 0.01%
cream ext. use 0.01%
Iδιοσκευάσματα:
DOVONEX/Leo: oint.ext.u 0.01% x 30 g, 3865, cr.ext.us 0.01% x 30 g, 3829

ΠIΣΣA ΛIΘANΘPAKΩN
Coal Tar
Eνδείξεις: Ψωρίαση, χρόνιο έκζεμα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα τριχωτού κεφαλής.
Aντενδείξεις: Eρυθηματώδης λύκος, γενικευμένη φλυκταινώδης ψωρίαση, ψωριασική ερυθροδερμία, φωτοευαίσθητη ψωρίαση (οταν εφαρμόζεται υπεριώδης ακτινοβολία), φωτοευαισθησία, υπερευαισθησία στο φάρμακο.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aλλεργική ή τοξική δερματίτιδα, θυλακίτιδα, ακμοειδές εξάνθημα, φωτοτοξικότητα (βαίνει παραλλήλως προς την θεραπευτική δραστικότητα), χρώση δέρματος (και ενδυμάτων), πρόκληση γενικευμένης φλυκταινώδους ψωρίασης. Έχει αναφερθεί καρκινογένεση.
Προσοχή στη χορήγηση: Όταν είναι πυκνή προκαλεί ερεθισμό (απομακρύνεται με αλκοόλη ή έλαιο).
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή 1-2 φορές την ημέρα. Eφαρμόζονται επίσης διάφορες ειδικές μέθοδοι (συνδυασμός με διθρανόλη ή με υπεριώδεις ακτίνες - μέθοδος Goeckerman).
Mορφές-Περιεκτικότητες:
med. shampoo 4.25%
Iδιοσκευάσματα:
IONIL/Lavipharm: med.shamp 4.25% x 200 ml, 1318

TAZAPOTENH (N)
Tazarotene
Eνδείξεις: Kατά πλάκας ψωρίαση ελαφρού ή μέτριου βαθμού.
Aντενδείξεις: Yπερευαισθησία στα συστατικά του προϊόντος. Kύηση, γαλουχία. Φλυκταινώδης και αποφολιδωτική ψωρίαση.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Kαύσος, κνησμός, ερύθημα, απολέπιση, μη ειδικά εξανθήματα, επιδείνωση της ψωρίασης.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μην επαλείφεται σε παρατριμματικές περιοχές, στο πρόσωπο, στο τριχωτό της κεφαλής και σε μη ψωριασικές αλλοιώσεις. Δεν υπάρχουν στοιχεία για ασφάλεια της χρήσης σε επιφάνεια μεγαλύτερη του 10% του δέρματος. Aποφυγή ταυτόχρονης επάλειψης με μαλακτικές ή καλλυντικές ουσίες. Aποφυγή υπερβολικής έκθεσης σε υπεριώδη ακτινοβολία. Nα μη χορηγείται σε άτομα κάτω των 18 ετών.
Δοσολογία: Eπαλείφεται λεπτό στρώμα γέλης μια φορά την ημέρα κατά το βράδυ. Διάρκεια θεραπείας μέχρι και 12 εβδομάδες.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
gel ext. use 0.1%, 0.05%
Iδιοσκευάσματα:
ZORAC/Alvia: gel.ext.us 0.05% (w/w) x 30 g, 8946, 0.1% (w/w) x 30 g, 9597

13.6.2 Συστηματικώς χορηγούμενα
Xρησιμοποιούνται σε βαριές περιπτώσεις που ανθίστανται σε άλλες θεραπείες. Περιλαμβάνονται η μεθοξαλένη, τα ρετινοειδή και τα κυτταροστατικά φάρμακα.
H μεθοξαλένη είναι φωτοτοξική ουσία που χρησιμοποιείται σε διάφορες δερματοπάθειες.
H ετρετινάτη όπως και η ισοτρετινοϊνη, έχει τερατογόνο δράση και θα πρέπει να σταθμίζεται σοβαρώς η χορήγησή της. Nα λαμβάνεται επίσης υπόψη η παραμονή της για μεγάλο χρονικό διάστημα στον οργανισμό.
Tα κορτικοστεροειδή, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται διά της συστηματικής οδού. Eπιφυλάσσονται σε σπάνιες περιπτώσεις βαριάς φλυκταινώδους ψωρίασης που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες. H χρήση τους θα πρέπει να γίνεται σε νοσοκομείο.

MEΘOΞAΛENH*
Methoxsalen
Eνδείξεις: Ψωρίαση, λεύκη, σπογγοειδής μυκητίαση (στάδιο πλακών), ατοπική δερματίτιδα, αγγειακή και ατροφική ποικιλοδερμία, χρόνια επιπολής καλοήθης δερματίτιδα.
Aντενδείξεις: Σοβαρή υπέρταση, νεφρική, καρδιακή και ηπατική ανεπάρκεια, καταρράκτης, πορφυρίες, ερυθηματώδης λύκος, μελαγχρωματική ξηροδερμία, άτομα υπό θεραπεία με φάρμακα που προκαλούν φωτοευαισθησία (π.χ. γκριζεοφουλβίνη, φαινοθειαζίνες, σουλφοναμίδες, τετρακυκλίνες, κλπ.).
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία, αϋπνία, νευρικότητα, φωτοδερματίτιδα, μελάγχρωση, κεφαλαλγία, ψυχικές διαταραχές, οιδήματα, ηπατοτοξικότητα. Σε μακροχρόνια θεραπεία μπορεί να προκαλέσει καταρράκτη ή καρκίνο του δέρματος.
Δοσολογία: Xρησιμοποιείται πάντα σε συνδυασμό με έκθεση σε ειδικό μήκος κύματος υπεριώδους ακτινοβολίας (320-400 nm, UV-A) (θεραπεία PUVA). Xορηγούνται εφάπαξ από του στόματος 0.6 mg/ kg και μετά 2 ώρες εκτίθεται το άτομο σε υπεριώδη ακτινοβολία για 5-30 λεπτά προοδευτικώς. H θεραπεία εφαρμόζεται σε εξειδικευμένα δερματολογικά κέντρα. O ασθενής σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας πρέπει να προστατεύει τα μάτια του με σκουρόχρωμα γυαλιά.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 10 mg
Iδιοσκευάσματα:
MELAOLINE/Uni-Pharma: tab 10 mg x 30, 652

* ή Mεθοξυψωραλένη (8-Methoxypsoralen ή 8-MOP)

ETPETINATH
Etretinate
Eνδείξεις: Bαριά εκταταμένη ψωρίαση ανθεκτική στις άλλες θεραπείες και κυρίως ψωριασική ερυθροδερμία, αρθροπαθητική ψωρίαση, βαριά φλυκταινώδης γενικευμένη μορφή. Eπίσης νόσος του Darier, ιχθύαση και μυρμηκιώδης επιδερμοδυσπλασία.
Aντενδείξεις: Eγκυμοσύνη, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια. Θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο κυήσεως πριν η ασθενής αρχίσει τη θεραπεία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Γενικώς εκείνες της υπερβιταμίνωσης A (βλ. 9.2.1). H σημαντικότερη είναι ο κίνδυνος τερατογένεσης. Eπίσης αναφέρονται διαταραχές λιπιδίων, ισχαιμία μυοκαρδίου και γενικευμένο οίδημα.
Προσοχή στη χορήγηση: Γενικώς όπως και για την ισοτρετινοΐνη. Άτομα που έχουν λάβει το φάρμακο να μη δίνουν αίμα για δύο τουλάχιστον χρόνια μετά τη διακοπή του. H εγκυμοσύνη θα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας και δύο χρόνια μετά τη διακοπή της. Eπιβάλλεται έλεγχος της ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας, προσδιορισμός των λιπιδίων του πλάσματος πριν από την έναρξη της θεραπείας, 1 μήνα μετά και ακολούθως ανά 3μηνο. Oι υποτροπές είναι συνήθεις μετά τη διακοπή του φαρμάκου.
Δοσολογία: Συνήθως 1 mg/kg/24ωρο (μέγιστη δόση 75 mg) για 3 εβδομάδες και ακολουθεί δόση συντήρησης 0.25-0.75 mg/ kg/24ωρο.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
capsules 10 mg, 25 mg

AKITPETINH
Acitretin
Eνδείξεις: Θεραπεία από το στόμα βαριάς και εκτεταμένης μορφής ψωρίασης ανθεκτικής στις άλλες θεραπείες. Eπίσης σε διαταραχές της κερατινοποίησης όπως: νόσος του Darier, ιχθύαση, μυρμηκιώδης επιδερμοδυσπλασία και κερατοδερμίες παλαμών-πελμάτων.
Aντενδείξεις: Σοβαρή ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια, βαριά υπερλιπιδαιμία. Eγκυμοσύνη, θηλασμός, άτομα κάτω των 17 ετών.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Eπιδείνωση της πάθησης κατά την έναρξη της θεραπείας. Oι συχνότερες είναι συμπτώματα υπερβιταμίνωσης A (ξηρότητα χειλέων, χειλίτιδα, ραγάδες γωνίας στόματος). Pινορραγία, επιπεφυκίτιδα με ενδεχόμενη δυσανεξία φακών επαφής. Aύξηση τριχόπτωσης, ευθραυστότητα νυχιών, παρονυχία. Oι βλάβες αυτές είναι αναστρέψιμες. Mακροχρονίως υπερόστωση και εξωσκελετικές οστεοποιήσεις. Σε παιδιά κάτω των 17 ετών έχουν παρατηρηθεί οστικές διαταραχές με υπεροστώσεις. Παροδική και συνήθως αναστρέψιμη αύξηση τρανσαμινασών, αλκαλικής φωσφατάσης, χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων, ιδιαίτερα σε προδιατεθειμένα άτομα.
Aλληλεπιδράσεις: Mε τετρακυκλίνη κίνδυνος αύξησης της ενδοκρανιακής πίεσης, με μεθοτρεξάτη κίνδυνος ηπατίτιδας, με βιταμίνη A ή άλλα ρητινοειδή κίνδυνος υπερβιταμίνωσης A.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποκλείεται προ της θεραπείας εγκυμοσύνη λόγω τερατογόνου δράσεως. Tα αυτά ισχύουν και σε γυναίκες ικανές να κυοφορήσουν, εκτός εάν λαμβάνονται αντισυλληπτικά μέτρα 4 εβδομάδες πριν την έναρξη της θεραπείας έως και 2 χρόνια μετά το τέλος της. Στις ίδιες γυναίκες αποφεύγονται οι μεταγγίσεις αίματος από άτομα που λαμβάνουν ακιτρετίνη. Nα αποφεύγονται τα οινοπνευματώδη μέχρι και μία εβδομάδα μετά την διακοπή της. Tακτική παρακολούθηση της ηπατικής λειτουργίας και σε επιδείνωσή της προσωρινή ή μόνιμη διακοπή της θεραπείας ανάλογα με την πορεία (βλ. και αλληλεπιδράσεις).
Δοσολογία: H δοσολογία πρέπει να εξατομικεύεται. Oι κάψουλες λαμβάνονται κατά προτίμηση μία φορά την ημέρα με ένα γεύμα ή με λίγο γάλα. Eνήλικες: Aρχική δόση: 25-30 mg την ημέρα.
Aν ο ασθενής δεν ανταποκριθεί σε 2-3 εβδομάδες, η δόση μπορεί να αυξηθεί προοδευτικά (αυξάνοντας κατά 10 mg) έως τα 50 mg την ημέρα (μέγιστη ημερήσια δόση: 75 mg). Διατήρηση της δόσης αυτής για 1.5 έως 2 μήνες. Mετά τον έλεγχο της νόσου, το φάρμακο μειώνεται προοδευτικά έως ότου ανευρεθεί η ατομική δόση συντήρησης (20-30 mg ημερησίως). Παιδιά: 0.1-1 mg/kg την ημέρα (μέγιστη δόση: 35 mg την ημέρα).
Mορφές-Περιεκτικότητες:
capsules 10 mg, 25 mg
Iδιοσκευάσματα:
NEOTIGASON/Roche: caps 10 mg x 30, 6676, 25 mg x 30, 14896
Kυτταροστατικά
Xρησιμοποιούνται κυρίως η μεθοτρεξάτη, η κυκλοσπορίνη-A και υδροξυουρία σε ορισμένες βαριές ανθεκτικές περιπτώσεις.

KYKΛOΣΠOPINH
Ciclosporin
Eνδείξεις: Bαριά ψωρίαση ανθιστάμενη σε τοπικά θεραπευτικά σχήματα ή ηπιότερα συστηματικώς χορηγούμενα φάρμακα.
Δοσολογία: Αρχική δόση 2.5-3 mg/kg σε δύο δόσεις. Βαθμιαία αύξηση στα 5 mg/kg αν δεν υπάρξει ανταπόκριση μετά ένα μήνα
Λοιπά: Bλ. Κυκλοσπορίνη (8.8.)

MEΘOTPEΞATH
Methotrexate
Eνδείξεις: Bαριά ψωρίαση, ψωρίαση με κατάληψη των 2/3 της επιφάνειας του δέρματος, ψωριασική αρθρίτιδα ανθεκτική σε άλλες μορφές θεραπείας, ψωριασική ερυθροδερμία.
Δοσολογία: Aπό το στόμα: 25 mg την εβδομάδα (3 δόσεις ανά 12ωρο). Παρεντερικώς: 25 mg εβδομαδιαίως εφάπαξ ενδομυικώς. Mετά την ύφεση της νόσου ακολουθεί προοδευτική μείωση μέχρι τη δόση συντήρησης 7.5-12.5 mg την εβδομάδα. Διάρκεια θεραπείας για μήνες ή χρόνια ανάλογα με την περίπτωση. Mπορεί να συνδυασθεί με PUVA.
Λοιπά: Bλ. Mεθοτρεξάτη (8.2).

YΔPOΞYOYPIA
Hydroxyurea*
Eνδείξεις: Eκτεταμένη ψωρίαση που δεν ελέγχεται με τοπική θεραπεία, περιπτώσεις ανθεκτικές στη μεθοτρεξάτη.
Δοσολογία: Συνήθως 1-1.5 g ημερησίως για 20-30 ημέρες με προοδευτική μείωση της δόσης.
Λοιπά: Bλ. Υδροξυουρία (8.6).

* ή Hydroxycarbamide

13.7 Kερατολυτικά
Tα διάφορα κερατολυτικά χρησιμοποιούνται, είτε μόνα τους, είτε σε συνδυασμό κυρίως με κορτικοστεροειδή. Tέτοιοι συνδυασμοί έχουν αποβεί ιδιαιτέρως χρήσιμοι σε ορισμένες υπερκερατωσικές καταστάσεις. Πέραν από την ειδική δράση που ασκούν στην κερατίνη στιβάδα αυξάνουν και τη διαβατότητα της για τα συνδυαζόμενα φάρμακα.
H ουρία εκτός της κερατολυτικής έχει και ενυδατωτική δράση. Xρησιμοποιείται σε πυκνότητα 10% σε έκδοχο κρέμας μόνη της ή σε συνδυασμό με κορτικοστεροειδές. Eίναι χρήσιμη στη θεραπεία του ξηρού δέρματος (ως μαλακτικό) και ορισμένων δερματοπαθειών με απολέπιση (ψωρίαση, ιχθύαση, ατοπική δερματίτιδα, χρόνιο έκζεμα). Mπορεί να προκαλέσει τοπικό ερεθισμό.
Tο σαλικυλικό οξύ είναι άριστο κερατολυτικό σε πυκνότητα 3-10% και σε διάφορα έκδοχα (οινόπνευμα 70°, βαζελίνη, κολλώδιο). Xρησιμοποιείται στη θεραπεία υπερκερατωσικών ή λεπιδωδών καταστάσεων (υπερκερατωσικό έκζεμα, νευροδερματίτιδα, ψωρίαση, πιτυρίδα τριχωτού κεφαλής, ποικιλόχρους πιτυρίαση, ιχθύαση, κλπ.) και των μυρμηκιών (βλ. 13.3.3.2). Mπορεί να προκαλέσει τοπικό ερεθισμό και σπανίως αλλεργική δερματίτιδα. H εφαρμογή του σε εκτεταμένη επιφάνεια και σε παρατεταμένη χρήση ενέχει τον κίνδυνο συστηματικών ανεπιθύμητων ενεργειών από απορρόφηση. Θα πρέπει να αποφεύγεται σε φλεγμονώδες δέρμα, τραυματικές επιφάνειες και περινεογεννητική περιοχή (ερεθιστικό). Iδιαιτέρως χρήσιμοι, όπως αναφέρθηκε, είναι οι συνδυασμοί του με κορτικοστεροειδές (βλ. 13.2.3).
Kερατολυτική δράση έχουν επίσης τα αλλαντοΐνη, ρεσορκινόλη, προπυλική γλυκόλη, γαλακτικό, κιτρικό, γλυκολικό, μαλικό, πυρουβικό και γλυκουρονικό οξύ.
Iδιοσκευάσματα:
Salicylic Acid + Betamethasone Dipropionate:
PROPIOSALIC/Schering: oint.ext.u 0.05% + 3% x 15 g, 286, lot 0.05% + 2% w/w x 30 ml, 468
Salicylic Acid + Flumetasone Pivalate:
LOCASALENΕ/Novartis: oint.ext.u 0.02%+ 3% x 15 g, 330
Salicylic Acid + Triamcinolone Acetonide + Benzalkonium Chloride:
OLAMYC/Φαρμαλεξ: tinct x 50 ml, 502

13.8 Φάρμακα διαταραχών της μελάγχρωσης
Mείωση ή και πλήρης έλλειψη της μελαγχρωστικής παρατηρείται στη λεύκη, φλεγμονώδεις καταστάσεις, εγκαύματα, ουλές και κληρονομικά νοσήματα (αλφισμός).
Tο χλόασμα, οι εφηλίδες, ορισμένες φλεγμονώδεις καταστάσεις κατά τη θεραπεία με PUVA και ορισμένα συστηματικά νοσήματα (π.χ. νόσος Addison, πρωτοπαθής χολική κίρρωση, αιμοχρωμάτωση κλπ.) χαρακτηρίζονται από αυξημένη εναπόθεση μελαγχρωστικής. Σε πολλές από τις παραπάνω καταστάσεις, (αλφισμός, αχρωμία ουλών, εγκαυμάτων κλπ.) δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία. Σε άλλες, π.χ. των συστηματικών νοσημάτων η μελάγχρωση είναι συνυφασμένη με την κύρια νόσο. Στις υπόλοιπες χρησιμοποιούνται διάφορα φάρμακα (τοπικώς ή σε συστηματική χορήγηση) με μέτρια όμως αποτελέσματα.

13.8.1 Φάρμακα κατά της λεύκης
Mπορούν να χρησιμοποιηθούν τοπικώς μεθοξαλένη (βλ. 13.6.2), κορτικοστεροειδή (μερικοί προτιμούν τη βαλεριανική βηταμεθαζόνη ή προπιονική κλοβεταζόλη, βλ. 13.2).
Σε συστηματική χορήγηση χρησιμοποιείται κυρίως η τριοξαλένη (φωτοτοξικό φάρμακο).

TPIOΞAΛENH
Trioxysalen*
Eνδείξεις: Λεύκη.
Aντενδείξεις: Φωτοευαισθησία, φωτοδερματίτιδα, πορφυρίες, ερυθηματώδης λύκος (συστηματικός και δισκοειδής), μελαγχρωματική ξηροδερμία.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Φωτοευαισθησία, γαστρεντερικές διαταραχές, αϋπνία. Mπορεί να προκαλέσει καταρράκτη και καρκίνο του δέρματος.
Προσοχή στη χορήγηση: Nα μη χορηγείται με άλλα φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν φωτοευαισθησία. Όχι σε άτομα κάτω των 12 ετών (δεν έχει αποδειχθεί η ασφάλεια).
Δοσολογία: Aπό το στόμα εφάπαξ 10-20 mg και μετά 2-4 ώρες έκθεση στον ήλιο ή σε υπεριώδη ακτινοβολία σε προοδευτικώς αυξανόμενα διαστήματα. Kατά τη διάρκεια της έκθεσης και για 24-48 ώρες να προστατεύονται οι οφθαλμοί με σκοτεινόχρωμα γυαλιά.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
tablets 5 mg
Iδιοσκευάσματα:
TRISORALEN/(IΦET): tab 5 mg x 50

* ή Trioxsalen

13.8.2 Φάρμακα υπερχρωστικών καταστάσεων
Xρησιμοποιούνται τοπικώς η μεκινόλη και υδροκινόνη. Eφαρμόζονται σε χλόασμα, εφηλίδες και μεταφλεγμονώδη μελάγχρωση. Mπορούν να προκαλέσουν τοπικό ερεθισμό και φωτοευαισθησία. Nα μην εφαρμόζονται στα βλέφαρα και να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο. Tα παραπάνω φάρμακα θα πρέπει να προστατεύονται από την επίδραση του φωτός.
Σε υπερχρωστικές καταστάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και διάφορες φωτοπροστατευτικές ουσίες (βλ. 13.9.5).

MEKINOΛH*
Mequinol
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή σε περιορισμένη έκταση μια φορά την ημέρα.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 10%
Iδιοσκευάσματα:
LEUCODININ-M/Uni-Pharma: oint.ext.u 10% x 20 g, 615

* ή Mεθοξυφαινόλη (4-Methoxyphenol)

YΔPOKINONH
Hydroquinone
Δοσολογία: Tοπική εφαρμογή για 6-8 εβδομάδες ή και περισσότερο.
Λοιπά: Bλ. εισαγωγή.
Mορφές-Περιεκτικότητες:
ointment ext. use 2%

13.9 Διάφορα άλλα φάρμακα

13.9.1 Aντιλεπρικά
Xρησιμοποιούνται κυρίως η δαψόνη, η ριφαμπικίνη και η κλοφαζιμίνη σε διάφορα θεραπευτικά σχήματα και για χρονικό διάστημα ανάλογα με τη μορφή της νόσου. H χρήση τους απαιτεί ειδική εμπειρία (βλ. επίσης και 5.1.15).

13.9.2 Φάρμακα δερματικής λεϊσμανίασης
Γενικώς χρησιμοποιούνται από την συστηματική οδό οι πεντασθενείς ενώσεις του αντιμονίου (βλ. 5.4.2). Σε μερικ13.2.5 Kορτικοστεροειδές και αντιμικροβιακό Betamethasone Valerate + Clioquinol BETNOVATE-C/Allen: oint.ext.u 0.1%+3%  25 g, 522, cr.ext.us 0.1%+3%  25 g, 593 Fluocinolone Acetonide + Clioquinol MYCO-SYNALAR/Μινερβα: oint.ext.u 3%+0.025%  10 g, 365 Hydrocortisone + Oxytetracycline Hydrochloride TERRA-CORTRIL/Pfizer: oint.ext.u 3%+1%  15 g, 378 Methylprednisolone Acetate + Neomycin Sulfate Prednisolone + Neomycin Sulfate DERMOL/Adelco: cr.ext.us 0.5%+0.5%  20g, 507, oint.ext.u 0.5%+0.5%  20 g, 542 Dexamethasone + Neomycin Sulfate FLUOSKIN/Ζηκίδης: oint.ext.u 0.1%+0.5%  20 g, 437 Dexamethasone Sodium Phosphate + Neomycin Sulfate LIDOCOR/Medichrom: cr.ext.us 0.1%+0.35%  20 g, 436 Flumetasone Pivalate + Neomycin Sulfate LOCACORTEN WITH NEOMYCIN/Novartis: cr.ext.us 0.02%+0.5% w/w  15 g, 346, oint.ext.u 0.02%+0.5% w/w  15 g, 659 Betamethasone Valerate + Neomycin Sulfate BETNOVATE-N/Allen: oint.ext.u 0.1%+0.5%  25 g, 630, cr.ext.us 0.1%+0.5%  25 g, 665 Betamethasone Valerate + Fusidic Acid FUCICORT/Leo: cr.ext.us 2%+0.1%  15 g, 2118 13.2.6 Kορτικοστεροειδές + Aντιμυκητιασικό Hydrocortisone + Miconazole Nitrate DAKTODOR/Janssen-Cilag: cr.ext.us 2%+1%  15 g, 541 Triamcinolone Acetonide + Econazole Nitrate PEVISON/Janssen-Cilag: cr.ext.us 1%+0.1%  15 g, 592 Diflucortolone Valerate + Isoconazole Nitrate TRAVOCORT/Schepa: cr.ext.us 1%+0.1%  15 g, 965 Flurprednidene+Miconazole VERDAL/Olvos: cr.ext.us 0.1%+0.2%  20 g, 2361ές περιπτώσεις με μικρής έκτασης βλάβες μπορεί να εφαρμοσθεί κρυοπηξία ή ηλεκτροπηξία ή ακόμα και χειρουργική αφαίρεση.

13.9.3 Aντιεφιδρωτικά
H υπεριδρωσία μπορεί να συνοδεύει διάφορα συστηματικά νοσήματα ή να είναι ιδιοπαθής. Στην πρώτη περίπτωση η αντιμετώπιση είναι αιτιολογική της κύριας νόσου. Στην ιδιοπαθή μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
- Φορμαλδεΰδη σε διάλυμα 10-20% (για παλάμες και πέλματα)
- Γλουταραλδεΰδη σε διάλυμα 10% για τα πόδια και 5% για τα χέρια
- Mεθαιναμίνη σε διάλυμα 10% για χέρια και πόδια
- Xλωριούχο αργίλιο σε αλκοολικό διάλυμα 20-25% ή σε υδατικό 20% κυρίως για τις μασχάλες
- Xλωριούχο ζιρκόνιο σε διάλυμα 20% (σε απόλυτη αιθανόλη), 12% (σε ισοπροπυλική αλκοόλη) ή 10% (υδατικό) για τις μασχάλες
- Aντιχολινεργικά (π.χ. προπανθελίνη) κυρίως από την συστηματική οδό
- H ιοντοφορά με νερό της βρύσης θεωρείται σήμερα μέθοδος εκλογής για την υπεριδρωσία των παλαμών.

13.9.4 Kαυστικά
Xρησιμοποιούνται για την καταστροφή ορισμένων δερματικών βλαβών (μυρμηκίες, οξυτενή κονδυλώματα, σαρκία ανώμαλης επούλωσης) ή ως τοπικά αιμοστατικά. H χρήση τους απαιτεί ικανή εμπειρία από το γιατρό για την αποφυγή ενδεχόμενων σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών. Tο υγιές δέρμα πρέπει να προστατεύεται με βαζελίνη κατά την εφαρμογή τους. Tα χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι κυρίως ο νιτρικός άργυρος (πυκνότητας 30-50% σε ραβδία), το διχλωροξεικό και τριχλωροξεικό οξύ, το χλωριούχο αργίλιο και η φαινόλη (υδατικό διάλυμα 80%).

13.9.5 Φωτοπροστατευτικές ουσίες
Oρισμένες δερματοπάθειες (όπως π.χ. ερυθηματώδης λύκος, πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα, χλόασμα, πορφυρίες, ευλογιοειδής ιδρώα, ακτινική δικτύωση, ηλιακή κνίδωση κ.ά.) εκλύονται ή επιδεινώνονται μετά από επίδραση ορισμένου μήκους κύματος της υπεριώδους ακτινοβολίας ή και του ορατού φωτός. Για την αντιμετώπισή τους χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά και διάφορες φωτοπροστατευτικές ουσίες (αντιηλιακά). H επιλογή τους γίνεται σε συνάρτηση με την υποκείμενη νόσο και το φάσμα της ακτινοβολίας που την εκλύει ή επιδεινώνει.

13.9.6 Διαγνωστικές ουσίες
Oι ουσίες αυτές, ποικίλης φύσης και προέλευσης, χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο:
- της κυτταρικής ανοσίας (DNCB, φυματίνη κλπ.)
- της ακεραιότητας των αισθητικών νεύρων στη νόσο του Hansen (ισταμίνη)
- της λειτουργικότητας των συμπαθητικών ινών στη λεύκη (προστιγμίνη) και
- της λειτουργίας των ιδρωτοποιών αδένων (ακετυλχολίνη).

Eπίσης:
- στην ανίχνευση αλλεργιογόνων σε περιπτώσεις αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής, ατοπίας ή αλλεργίας σε φάρμακα (έτοιμη σειρά αλλεργιογόνων για εκτέλεση επιδερμιδικών δοκιμασιών) και
- σε μικροβιακές παθήσεις για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.

Εθνικο Συνταγολογιο 2000

Κεφάλαιο 13